تحلیل نقش عدم تناسب نهادی و ناکارآمدی نظام حکمرانی در توسعه نیافتگی ایران قبل از انقلاب

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار اقتصاد، دانشکدة علوم انسانی، دانشگاه یاسوج

2 دانشجوی دکتری اقتصاد، دانشگاه شیراز

3 استادیار اقتصاد، دانشکدة علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان

10.30465/ce.2023.34015.1580

چکیده

درباره علل بنیادین توسعه‎نیافتگی کشورها مطالعات گسترده‌ای شکل گرفته است. رویکرد نهادگرایی جدید علل توسعه‌نیافتگی را در «کیفیت نهادها» جستجو می‌کند. نوآوری مقاله حاضر این است که با استفاده از روش تحلیل محتوای جهت‌دار نشان می‌دهد عنصر اصلی در تحلیل توسعه‌نیافتگی نه «کیفیت نهادی» بلکه «تناسب نهادی» است و به عبارت دیگر کارکرد نهادها در یک تناسب نهادی ظاهر می‌شود. با کاربست چنین رویکردی نشان داده می‎شود که یکی از مهم‌ترین ریشه‌های توسعه‎نیافتگی و نهایتاً زوال و فروپاشی حکومت پهلوی، عدم‌تناسب نهادی بوده است. تمرکز ویژه این پژوهش بر روی بسط و کاربردِ مفهوم‎ جدید «عدم تناسب نهادی» و استفاده از آن برای تحلیل نهادی اقتصاد ایران با تاکید بر عدم تناسب میان نهادهای سیاسی سنتی استبدادی و نهادهای حقوقی مدرن از قبیل مجلس و قانون مدنی، میان نهادهای اقتصادی مدرن از قبیل صنعت و ساختار اجتماعی عشیره‎ای در ایران می‎باشد. علاوه‌براین میان عدم‌تناسب نهادی و مفهوم حکمرانی یک ربط و نسبت وجود دارد که در این مقاله بدان پرداخته می‌شود. همچنین در پرتو مفهوم تناسب نهادی برای ایران، مفاهیم کلیدی تحلیل نهادی بدین صورت شناسایی شدند: استمرار رابطه نامناسب دولت-ملت به عنوان «وابستگی به مسیر طی شده»، انقلاب مشروطه به عنوان «بزنگاه‎ تاریخی»، مدرنیزاسیون نامتوازن به عنوان «چرخه شوم».

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Role of Institutional Inconsistency and inefficiency of the governace system in the Underdevelopment of Iran Before the Revolution of 1979

نویسندگان [English]

  • Seyyed Aqil Hoseiny 1
  • Alireza Raanaei 2
  • َAbdolhamid Moarefi Mohammadi 3
1 Assistant Professor of Economics at Yasouj University
2 PhD Candidate, Shiraz University
3 Assistant Professor of Economics at University of isfahan
چکیده [English]

The problem of identifying the roots and causes of underdevelopment of countries is a complex issue for which the extensive research has been done to explain it. The contribution of the present paper is that by using the method of direct content analysis in order to improve institutional analysis, it shows that the main element in the underdevelopment analysis is not "institutional quality" but "institutional consistency", the function of institutions appears in an institutional consistency. Thus, using such an approach, it is shown that one of the most important roots of underdevelopment and ultimately the decline and collapse of the Pahlavi's regime has been institutional inconsistency. The special focus of this study is on theorizing the new concept of "institutional inconsistency" and using it for institutional analysis of Iran's economy with emphasis on the inconsistency between traditional authoritarian political institutions and modern legal institutions such as parliament and civil law, between modern economic institutions, such as industry and tribal social structure in Iran, also in the light of the concept of institutional consistency for Iran, the key concepts of institutional analysis were identified.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Development
  • Governance
  • Institution
  • Institutional Inconsistency
  • Economic History of Iran JEL Classification: F63
  • B15
  • B52. O10. O20
اتابکی، تورج (1399)، تجدد آمرانه؛ جامعه و دولت در عصر رضاشاه، ترجمة مهدی حقیقت‌خواه، تهران: انتشارات ققنوس.
اتابکی، تورج (1401)، تاریخ فرودستان: جستارهایی در تاریخ اجتماعی کارگری و ملی ایران، ترجمة یوسف صفاری، تهران: نشر چشمه.
ایمان، محمد تقی و محمودرضا نوشادی (1390)، «تحلیل محتوای کیفی»، فصلنامه پژوهش، س 3. ش 2، صص 15-44.
آبراهامیان، یرواند (1395)، ایران بین دو انقلاب، ترجمة احمد گل­محمدی و محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
آشوری، داریوش (1391)، پرسه‌ها و پرسش‌ها (مجموعه ی مقاله)، تهران: نشر آگه.
التجائی، ابراهیم (1395)، «تحلیلی از اقدامات نهادی-اقتصادی دولت طی دهه 1320 تا 1350»، فصلنامه دولت‌پژوهی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، سال دوم، شماره 5، بهار 1395، صص 63-95.
بشیریه، حسین (1398)، دولت و انقلاب در ایران، ترجمة محمود رافع، تهران: نشر مانیا هنر.
داور، علی اکبر (1400)، اولْ اصلاح اقتصادی (مجموعه مقالات علی اکبر داور)، به کوشش حسن رجبی فرد، تهران: نشر شیرازه.
داوری اردکانی، رضا (1394)، خرد سیاسی در زمان توسعه نیافتگی، تهران: نشر سخن.
دریایی، تورج (1400)، تاریخ ایران اکسفورد، ترجمة خشایار بهاری و محمدرضا جعفری، تهران: فرهنگ نشر نو.
سریع‌القلم، محمود (1397)، اقتدارگرایی ایرانی در عهد پهلوی، تهران: نشر گاندی.
سریع­القلم، محمود (1395)، فرهنگ سیاسی ایران، تهران: نشر فرزان روز.
طباطبایی، سید جواد (1398)، ملت، دولت و حکومت قانون، تهران: انتشارات مینوی خرد.
طباطبایی، سید جواد (1392)، تأملی درباره­ی ایران، جلد دوم، نظریه­ی حکومت قانون در ایران؛ مبانی نظریه­ی مشروطه­خواهی، تهران: انتشارات مینوی خرد.
طباطبایی، سید جواد (1395 الف)، تأملی درباره­ی ایران، جلد نخست، دیباچه­ای بر نظریه­ی انحطاط ایران؛ با ملاحظات مقدماتی در مفهوم ایران، تهران: انتشارات مینوی خرد.
طباطبایی، سید جواد (1395 ب)، تأملی درباره­ی ایران، جلد دوم، نظریه­ی حکومت قانون در ایران، بخش نخست؛ مکتب تبریز و مبانی تجددخواهی، تهران: انتشارات مینوی خرد.
فوران، جان (1396)، یک قرن انقلاب در ایران، ترجمة حسن اسدی، تهران: انتشارات مولی.
فیرحی، داود (1400)، فقه و سیاست معاصر، جلد 1: فقه سیاسی و فقه مشروطه، تهران: نشر نی.
قاراخانی، سلمان، محسن رنانی، زهرا کریمی، و فرشاد مؤمنی (1400 الف)، «ایران در زیر چتر حاکمیت طبیعی (مطالعه موردی عصر پهلوی دوم)»، فصلنامه علمی پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، س 11، ش 42. صص 155-184.
قاراخانی، سلمان، محسن رنانی، و زهرا کریمی (1400 ب)، «نهادها و رشد اقتصادی (تحلیل بنیادین از موانع نهادی تداوم رشد اقتصادی ایران عصر پهلوی دوم)»، پژوهش‌های اقتصادی ایران، دوره 26، ش 86. صص 124-74.
کاتوزیان، محمدعلی همایون (1399)، «جامعه و دولت در دوره رضا شاه»، در تجدد آمرانه؛ جامعه و دولت در عصر رضاشاه، گردآوری: تورج اتابکی، ترجمة مهدی حقیقت‌خواه، تهران: انتشارات ققنوس.
­کاتوزیان، محمدعلی همایون (1393)، اقتصاد سیاسی ایران؛ از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی، ترجمة محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز.
کاتوزیان، محمدعلی همایون­ (1394)، تضاد دولت و ملت؛ نظریه­ی تاریخ و سیاست در ایران، ترجمة علیرضا طیب. تهران: نشر نی.
کاتوزیان، محمدعلی همایون (1396)، ایرانیان؛ دوران باستان تا دوران معاصر، ترجمة حسین شهیدی، تهران: نشر مرکز.
لوپز، خوزه و جان اسکات(1397)،  ساخت اجتماعی، ترجمة حسین قاضیان، تهران: نشر نی.
موسوی اصل، سیدسعید (1397)، «رویکرد سوبژکتیو به قانون در فلسفه کانت»، حکمت اسلامی، 5 (1)، ص9-31.
مؤمنی، فرشاد و رضا زمانی (1392)، «تحلیل الگوی توسعه ایران بین دو انقلاب مبتنی بر اقتصاد سیاسی و نظم اجتماعی»، فصلنامه راهبرد، شماره 69.
هریس، کوان (1398)، انقلاب اجتماعی، ترجمة محمدرضا فدایی، تهران: نشر شیرازه.
یوسفی، محمدقلی (1392)، بنیان­های نهادی اقتصاد آزاد، تهران: نشر نهادگرا.
Abrahamian, Ervand (1980). “Structural causes of the Iranian Revolution”, Merip Reports, 87, 21–26.
Acemoglu, Daron, James Robinson (2010), The role of institutions in growth and development, Review of Economics and Institutions, 1(2), 1-33
Acemoglu, Daron, James Robinson (2020), The narrow corridor: States, societies, and the fate of liberty. Penguin.
Acemoglu, Daron, Simon Johnson and James Robinson (2005), “Institutions as a fundamental cause of long-run growth”, In Handbook of economic growth, 1, 385-472.
Agenda; Governance and Development: Thematic Think Piece (2012), United Nations Press.
Ansell, Christopher and Jacob Torfing (2022), Handbook on theories of governance, Edward Elgar Publishing.
Aoki, Masahiko (2001), Toward a comparative institutional analysis, MIT press.
Baland, Jean-Marie, Karl Ove Moene and James Robinson (2010), “Governance and development”, In Handbook of development economics (Vol. 5, pp. 4597–4656). Elsevier.
Bang, Henrik (2016). “Interactive governance: A challenge to institutionalism”. In Critical reflections on interactive governance. Edward Elgar Publishing.
Bevir, Mark (2013), A theory of governance. eScholarship.
Boettke, Peter and Rosolino Candela (2014), Encyclopedia on Law and Economics, editors by Alain Marciano and Giovanni Ramello, “Development and property rights”, Springer.
Brass, Jennifer N (2022). “Development theory”, In Handbook on theories of governance. Edward Elgar Publishing.
Carrigan, Christopher and Cary Coglianese (2011). “The politics of regulation: From new institutionalism to new governance”, Annual Review of Political Science, 14, 107–129.
Chang, Ha-Joon (2003). “The market, the state and institutions in economic development”, Rethinking Development Economics, 1, 41–60.
Greif, Avner (1998). “Historical and comparative institutional analysis”, The American Economic Review, 88(2), 80-84.
Hayden, F.
Gregory (1982). “Social fabric matrix: from perspective to analytical tool”, Journal of Economic Issues16(3), 637-662.
Hayek, Friedrich August (1998), Law, legislation and liberty, volume 1: Rules and order (Vol. 1). University of Chicago Press.
Hodgson, Geoffrey. M (2006). “What are institutions?” Journal of Economic Issues, 40(1), 1–25.
Liesbet, Hooghe and Marks Gary (2003). “Unraveling the Central State, But How? Types of Multi-Level Governance”, American political science review, 97(2) 233-243.
Hsieh, Hsiu-Fang and Sarah E. Shannon (2005). “Three approaches to qualitative content analysis”, Qualitative health research, 15(9), 1277-1288.
Hufty, Mark (2011). “Investigating policy processes: The governance analytical framework (GAF)”, Research for Sustainable Development: Foundations, Experiences, and Perspectives, 403–424.
Hyden, Goran and J. Court (2002). “Governance and Development”, World Governance Survey Discussion Paper 1. United Nations University New York.
Islam, Mohammad Samiul (2017), Global Encyclopedia of Public Administration, Public Policy, and Governance, Editor: Ali Farazmand, “Governance and Development”. Springer
John-Steiner, Vera and Holbrook Mahn (1996). “Sociocultural approaches to learning and development: A Vygotskian framework”, Educational Psychologist, 31(3–4), 191–206.
Kooiman, Jan (1993), Modern governance: new government-society interactions. Sage.
Mahtaney, Piya (2021). “Institutional Change, Governance and Development: Issues and Imperatives”, In Structural Transformation (pp. 215–235), Palgrave Mcmillan, Singapore.
North, Douglass C. (1994). “Economic performance through time”, The American economic review, 84(3), 359-368.
North, Douglass C. (2003). The role of institutions in economic development, UN Press.
North, Douglass C. and Robert Paul Thomas (1973), The rise of the western world: A new economic history. Cambridge University Press.
Ogilvie, Sheilagh and Andre W. Carus (2014). “Institutions and economic growth in historical perspective”, In Handbook of economic growth (Vol. 2, pp. 403-513), Elsevier.
Pavan, A., Reginato, E., and Landis, C. (2018). Global Encyclopedia of Public Administration, Public Policy, and Governance, Editor: Ali Farazmand, “Institutional governance”, Springer
Pesaran, M. Hashem (1982). “The system of dependent capitalism in pre-and post-revolutionary Iran”, International Journal of Middle East Studies, 14(4), 501–522.
Peters, B. G. (2022). “Institutional theory”, In Handbook on Theories of Governance. Edward Elgar Publishing.
Rodrik, Dani (2008). One economics, many recipes, Princeton University Press.
Searle, John R and Y. S. Willis (1995). The construction of social reality. Simon and Schuster.
Slesman, Ly, Ahmad Zubaidi Baharumshah and Azman-Saini (2019). “Political institutions and finance-growth nexus in emerging markets and developing countries: A tale of one threshold”, The Quarterly Review of Economics and Finance, 72, 80–100.