تحلیل قابلیت عقود انتفاعی در نظام تامین مالی خرد اسلامی با استفاده از روش تاپسیس فازی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

2 کارشناس ارشد پژوهشی-پژوهشکده پولی و بانکی

چکیده

در دو دهه اخیر صنعت تامین مالی خرد با هدف توانمندسازی طبقه فقرای جامعه، هم از لحاظ تعداد مشتریان، هم از لحاظ تعداد و انواع ارائه‌دهندگان خدمات و هم از لحاظ روش‌ها و فرآیندها، به صورت فزاینده‌ای رشد داشته ‌است. امروزه تأمین مالی خرد متعارف عمدتا بر اساس قرارداد قرض با بهره انجام می‌شود. با توجه به حرمت ربا در اقتصاد اسلامی، لازم است در ارائه تأمین مالی خرد اسلامی از عقود مختلفی که در نظام مالی اسلام وجود دارد، استفاده شود. از مهم‌ترین و پرکاربردترین عقود برای این منظور عقود انتفاعی اعم از عقود مبادله‌ای و عقود مشارکتی است. سوال مهمی که در اینجا مطرح می‌شود آن است که کدام یک از انواع عقود انتفاعی، جهت توسعه فعالیت‌های تامین مالی خرد اسلامی مناسب‌تر از بقیه عقود هستند؟ پاسخ به این پرسش، نخست نیازمند شناسایی شاخص‌های عقود مناسب برای استفاده در نظام تامین مالی خرد اسلامی است. تحقیق حاضر درصدد است ضمن شناسایی شاخص‌های مذکور، با استفاده از روش تاپسیس فازی به عنوان یکی از روش‌های موجود در رویکرد تصمیم‌گیری چندشاخصه، به اولویت‌بندی عقود انتفاعی از حیث کارآمدی استفاده در نظام تامین مالی خرد اسلامی بپردازد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد حداقل نه شاخص برای این موضوع وجود دارد. همچنین نتیجه اولویت‌بندی حکایت از آن دارد که به ترتیب عقود مرابحه، جعاله و اجاره مناسب‌ترین عقود انتفاعی جهت استفاده در نظام تامین مالی خرد اسلامی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Capacity of Profit-making Contracts in Islamic Microfinance System using Fuzzy TOPSIS Method

نویسندگان [English]

  • wahhab Qelich 1
  • Rasool Khansari 2
1 Assistant Professor of Monetary and Banking Research Institute of the Central Bank of the Islamic Republic of Iran
2 Senior Researcher-Monetary and Banking Institute of the Central Bank of the Islamic Republic of Iran
چکیده [English]

In the last two decades, the microfinance industry has grown exponentially both in terms of the number and types of customers and service providers and in terms of methods and processes, with the goal of empowering the poorest people. Today, conventional microfinance is mainly based on a loan agreement with interest. Considering the prohibition of Riba in Islamic economics, it is necessary to use the Islamic contracts for microfinancing. Profit-making contracts, including Mubadala (exchange) and Musharakah (participation) because of their specific characteristics, can be used in this regard. However, the question to be asked here is which of the various types of these contracts are more appropriate for the development of Islamic microfinance activities? To answer this question first needs identifying the criteria for desirable contracts in microcredit system.
In this paper, first we study the most important criteria and then we use them to ranking profit-making contracts according to applicability in Islamic microfinance system using fuzzy TOPSIS as one of the MCDM techniques. According to results there are 9 important criteria for this issue in microcredit system. Also the results show that, Murabaha, Jua'ala and Ijara are the most sutibale contracts for microcredit, respectively.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Microfinance
  • Islamic Economics
  • Islamic Finance
  • Profitable Contracts
  • Fuzzy Topsis JEL Classification: G21
  • G23
  • D11

مراجع

  • احمدخان، اعجاز و محمد عبیداله و طریق‌اله خان (۱۳۹۱)، تامین مالی خرد اسلامی، ترجمه سید محمدرضا سید نورانی، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی.

    احمدیان، مریم (۱۳۹۵)، الگوی تأمین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات و پژوهش‌های اقتصادی.

    اصغرپور، محمدجواد (1381)، تصمیم‌گیری‌های چند معیاره، ویرایش دوم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.

    بختیاری، صادق (۱۳۸۹)، مالیه خرد راهکاری برای افزایش تولید بخش کشاورزی و کاهش فقر روستایی، مجله دانش و توسعه، سال هفدهم، شمارة 30.

    پاک‌نظر، فاطمه (۱۳۷۹)، فقرزدایی و اعتبارات خرد (با تکیه بر زنان آسیب‌پذیر روستایی)، تهران: همایش اعتبارات خرد و زنان روستایی.

    حقیقی، محمدحسن (۱۳۹۶)، ویژگی‌های موسسات تامین مالی خرد، خبرگزاری ایبنا، شماره خبر  ۷۷۳۷۳.

    شهیدی نسب، مصطفی (1۳۹۳)، آسیب‌شناسی تأمین مالی خرد در بانک‌های ایران: درس‌هایی برای طراحی نظام تأمین مالی خرد اسلامی، دوفصلنامه جستارهای اقتصادی ایران، سال11، شماره ۲1.

    طغیانی، مهدی (1385)، تأمین مالی خرد در ایران و راه‌های توسعه آن با رویکردی اسلامی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد و معارف اسلامی، دانشگاه امام صادق(ع).

    قلیچ، وهاب و ماندانا طاهری (۱۳۹۷)، طراحی الگوی نوین تامین مالی خرد اسلامی مبتنی بر عقد مرابحه، مجموعه مقالات چهارمین همایش مالی اسلامی، تهران: انجمن مالی اسلامی ایران.

    مافی، فرزانه (1387)، اعتبارات خرد؛ تجارب، ملاحظات و راهبردها، تهران: پژوهشکده تحقیقات استراژیک.

    محقق‌نیا، محمدجواد و علی اکبر باوفا گلیان (۱۳۹۶)، شناسایی عوامل موثر بر تامین مالی خرد در ایران، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، سال هفدهم، شماره ۶۵.

    مصباحی‌مقدم، غلامرضا، حسین میسمی، محسن عبداللهی و مهدی قائمی اصل (۱۳۹۰)، وقف به مثابه تامین مالی خرد اسلامی: ارایه الگوی تشکیل موسسات تامین مالی خرد وقفی در کشور، فصلنامه پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، ش ۵.

    مؤمنی، منصور (۱۳۸۵). مباحث نوین تحقیق در عملیات، تهران، انتشارات دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.

    نظرپور، محمدنقی، غلامرضا مصطفی پور و مریم حاجی منجزی (۱۳۹۵)، کارت اعتباری بر اساس قرض‌الحسنه ابزاری در جهت توسعه بانکداری قرض‌الحسنه، فصلنامه اقتصاد و بانکداری اسلامی، شماره ۱۴.

    • Ates, N.Y., Cevik, S., Kahraman, C., Gulbay, M., Erdogn, A., (2006). Multi attribute performance evaluation using a hierarchical fuzzy TOPSIS Method. Fuzzy Application in Industrial Engineering, Studies in Fuzziness and Soft Computing, 201, 537–572.
    • Beatriz Armendáriz & Labie Marc (2011), The handbook of microfinance, Published by World Scientific Publishing Co. Pte. Ltd, p.2.
    • Bedson, Jamie (2009), Microfinance in Asia Trends, Challenges and Opportunities, Published by The Foundation for Development Cooperation, Australia.
    • Bouman, F.J.A (1994), Informal Rural Finance in India, Oxford university Press.
    • Carter, Selina Howe (2013), Financial Intermediation, Growth and Microfinance in Turkey: A Quantitative Study, A Master Degree of International Relations in Syracuse University, USA.
      • Hadisumarto, W., & Ghafar B. Ismail, A. (2010). Improving the effectiveness of Islamic micro-financing: Learning from BMT experience. Humanomics, 26(1), 65-75.
    • Jia, X., Xiang, C. & Huang, J. (2013). Microfinance, self-employment, and entrepreneurs in less developed areas of rural China. China Economic Review,27: 94–103.
    • Khandker, Shahidur R. 1998. Fighting poverty with microcredit: experience in Bangladesh (English). New York, NY: Oxford University Press.
    • Lee, E.S, Li, R.L. (1998). Comparison of fuzzy numbers based on the probability measure of fuzzy events, Computer and Mathematics with Applications, Vol. 15, pp 887-896.
    • Malczewski, J., (1999). GIS and Multi Criteria Decision Analysis. John Wiley & Sons, New York, 392 pp.

    Mas-Colell, M. Whinston, and J. Green (1995), Microeconomic Theory, Chapter14, The Principal-Agent Problem, p.477.

    • Morduch, J. (2013). How microfinance really works. Milken Institute Review Second Quarter, 51-59.
    • Muridan, M., & Ibrahim, P. (2016). Micro Financing for Microenterprises in Malaysia: A Review. International Business Management, 10(17), 3884-3891.

    Obaidullah, Mohammed & Khan, Tariqullah (2008), Islamic Microfinance Development: Challenges and Initiatives, Islamic Development Bank, Jeddah, Saudi Arabia.

    Robinson, M. (2001), The Microfinance Revolution, Sustainable finance for the poor, the world Bank, Washington D.C.

    Simanowitz, Anton & Alice Walter (2002), Ensuring Impact: Reaching the Poorest while Building Financially Self-Sufficient Institutions, and Showing Improvement in the Lives of the Poorest Women and Their Families. IN Sam Daley-Harris, Ed. Microcredit Summit Campaign. Pathways Out of Poverty. Kumarian: Bloomfield, CT.

    • Van Rooyen, C., Stewart, R., & De Wet, T. (2012). The impact of microfinance in sub-Saharan Africa: a systematic review of the evidence. World Development, 40(11), 2249-2262.
    • Viswanath, P. V. (2017). Microcredit and Survival Microenterprises: The Role of Market Structure. International Journal of Financial Studies, 6(1), 1.
    • Zhang, Q. (2017). Does microfinance reduce poverty? Some international evidence. The BE Journal of Macroeconomics, 17(2).

     

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 18 آذر 1398
  • تاریخ بازنگری: 27 اسفند 1398
  • تاریخ پذیرش: 24 فروردین 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار