حق معاش، اصل موضوعة اقتصاد اسلامی

نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

چکیده
نسبت نظریه‌های علوم اجتماعی و از آن جمله اقتصاد با مبانی فرهنگی و ارزشی، از موضوع‌های بحث‌انگیز در فلسفة علوم اجتماعی بوده که در نظام آموزش عالی کشور نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله ابتدا به بررسی اجمالی نقش ارزش‌های اخلاقی در علم اقتصاد و تحلیل صورت‌گرا از ساختار علم اقتصاد پرداخته می‌شود. سپس با معرفی روش اصل موضوعه سعی می‌شود با کاربست این روش، حق معاش به‌عنوان یکی از حقوق اساسی انسان و اصل موضوعة اقتصاد اسلامی، از مبانی جهان‌بینی اسلام استنتاج شود. سرانجام، اجزا و جوانب حق معاش و نسبت آن با مفاهیم سطح معیشت و تفاوت افراد در رزق و روزی، بر اساس تحلیلی از نظام جامعه از دیدگاه اسلام بررسی می‌شود.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Right to Make Living is an Islamic Economic Principle

نویسنده [English]

  • Seyed Mohammad Reza Amiri Tehrani
Research Fellow in Institute for Humanities and Cultural Studies
چکیده [English]

چکیده
نسبت نظریه‌های علوم اجتماعی و از آن جمله اقتصاد با مبانی فرهنگی و ارزشی، از موضوع‌های بحث‌انگیز در فلسفة علوم اجتماعی بوده که در نظام آموزش عالی کشور نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله ابتدا به بررسی اجمالی نقش ارزش‌های اخلاقی در علم اقتصاد و تحلیل صورت‌گرا از ساختار علم اقتصاد پرداخته می‌شود. سپس با معرفی روش اصل موضوعه سعی می‌شود با کاربست این روش، حق معاش به‌عنوان یکی از حقوق اساسی انسان و اصل موضوعة اقتصاد اسلامی، از مبانی جهان‌بینی اسلام استنتاج شود. سرانجام، اجزا و جوانب حق معاش و نسبت آن با مفاهیم سطح معیشت و تفاوت افراد در رزق و روزی، بر اساس تحلیلی از نظام جامعه از دیدگاه اسلام بررسی می‌شود.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • کلیدواژه‌ها: معاش
  • اصل موضوعه
  • اقتصاد اسلامی
  • سطح معیشت
  • رزق
  • نیاز فردی
  • ضرورت اجتماعی
قرآن (1376). ترجمة ناصر مکارم شیرازی، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، دارالقرآن الکریم.
 
ابن خلدون، عبدالرحمن (1362). مقدمه ابن خلدون، ترجمة محمد پروین گنابادی، ج 2، تهران: مرکز انتشارات علمی فرهنگی‌.
 
ابن‌شعبه، حسن بن علی (1384 ق). تحف العقول عن آل الرسول، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
 
ابن‌منظور (1363). لسان‌العرب، ج 10، قم: نشر ادب الحوزه.
 
اخوان‌الصفاء (1405 ق). رسائل‌اخوان الصفا و خلان الوفا، ج 1، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
 
الاربلی، علی بن عیسی (1339). کشف الغمه فی معرفه الائمه، ج 2، بی‌جا، محمدباقر کتابچی حقیقت.
 
امام خمینی، روح‌الله (1401 ق). تحریر الوسیله، ج 1، بیروت: دارالتعاریف.
 
برتالنفی، لودویگ فون (1366). مبانی، تکامل و کاربردهای نظریة عمومی سیستم‌ها، ترجمة کیومرث پریانی، تهران: نشر تندر.
 
الجبعی‌العاملی، زین الدین (بی‌تا). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج 2، بیروت: دارالعالم الاسلامی.
 
جعفری، محمدتقی (1385). ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه، ج 4، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
 
حر عاملی، محمدبن‌حسن (1347). وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج 6 و 11، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
 
حکیمی، محمدرضا و دیگران (1376). الحیاة، ج 1، 2، 3، 5، 6، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
 
طباطبایی، محمدحسین (1362). تفسیر المیزان، ج 3، 8، 10، 12، 14، 18، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
 
طباطبایی، محمدحسین (1366). اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج 4، تهران: انتشارات صدرا.
 
الطبرسی، ابوعلی‌الفضل ‌بن ‌الحسن (1403 ق). مجمع‌البیان، ج 3، قم: منشورات مکتبه آیة‌الله العظمی المرعشی النجفی.
 
غزالی طوسی، محمد (1361). کیمیای سعادت‌، ج 1، تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
 
قمی، عباس (1363). سفینه البحار و مدینه الحکم و الاثار، ج 2، تهران: کتابخانة سنانی (فراهانی).
 
الکاشانی، محسن (1340). المحجه البیضاء فی تهذیب الاحیاء، ج 3، طهران: مکتبه الصدوق.
 
کلینی، محمد بن یعقوب (1339). الکافی، ج 2، 5، 6، 8، تهران: مکتبه الصدوق.
 
مجلسی، محمدباقربن محمدتقی (1362). بحارالانوار، ج 3 و 93، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
 
نهج‌البلاغه (بی‌تا). ترجمة علینقی فیض‌الاسلام، بی‌نا.
 
نهج‌البلاغه (1342). ترجمة محمد عبده، ج 3، بیروت: دارالمعرفه.
 
Nussbaum, Martha Craven (2000). Women and Human Development: The Capabilities Approach, Cambridge and New York: Cambridge University Press.
 
Rosenberge, Alexander (1992). Economics: Mathematical Politics or Science of Diminishing Returns?, Chicago: Chicago University Press.
 
Sarkar, Sahotra and Jessica Pfeifer (eds.) (2006). The Philosophy of Science: An Encyclopedia, London & New York: Routledge.
 
Soper, Kate (1981). On Human Needs, Sussex and New Jersey: The Harvester press and Humanities press.