شناسایی زمینه‌های فساد اقتصادی در مناقصه‌های دولتی

نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران جنوب

2 دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران جنوب

چکیده

هدف از این تحقیق دریافت زمینه‌های فساد اقتصادی در مناقصه‌های دولتی است. در این راستا، پس از مطالعة ادبیات نظری تحقیق و شناسایی عوامل اصلی و فرعی فساد اقتصادی در مناقصه‌های دولتی، با استفاده از روش دلفی و طی دو مرحله، از خبرگان مرتبط با مناقصه‌های دولتی نظرسنجی و درستی موارد شناسایی‌شده کنترل و بررسی شد. نتایج حاکی از آن است که، همة موارد شناسایی‌شده جزو زمینه‌های بروز فساد اقتصادی در مناقصه‌های دولتی‌ است. در ادامه، برای تشخیص میزان اهمیت هریک از این عوامل، با استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری چند‌معیاره، شامل روش‌های تحلیل سلسله‌مراتبی AHP و ‌TOPSIS، عوامل مذکور رتبه‌بندی شدند. نتایج نشان داد که، از نظر خبرگان، از بین چهار عامل اصلی شناسایی‌شده (ساختار رانت‌جویانة مناقصه‌های دولتی، سیاسی‌بودن فرایند برگزاری مناقصه‌ها، اقتدار بوروکراتیک و ضعف سازوکارهای نظارتی)، ضعف ساز‌و‌کارهای نظارتی مهم‌ترین عامل است. اگرچه عامل ساختار رانت‌جویانه، از نظر خبرگان، اهمیت کمتری نسبت به سایر عوامل دارد، ولی درواقع فساد اقتصادی در مناقصه‌های دولتی عملی رانت‌جویانه و روشی برای دستیابی به رانت‌هاست. سایر عوامل زمینه‌ساز نیز دستیابی به منابع رانت را تسهیل می‌کنند. این عوامل، هماهنگ با یکدیگر، درنهایت، کاهش قیمت نسبی فساد و، درنتیجه، شکل‌گیری آن در مناقصه‌های عمومی را سبب می‌شوند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Identifying the Backgrounds of Economic Corruption in Public Tenders

نویسندگان [English]

  • .. .. 1
  • .. .. 1
  • .. .. 2
1 ...
2 ...
چکیده [English]

This article aims to identify the factors that lead to economic corruption in public tenders. Studying the theoretical literature, the major and minor elements of economic corruption in public tenders were identified. Also, using Delphi method, these factors were confirmed by experts. Four major factors have been identified: rent seeking structure of public tenders, politicizing process of public trends, bureaucratic authority, and weak supervisory mechanisms. In order to determine the significance of each of these factors the multi-criteria decision making including hierarchical analysis (AHP) and TOPSIS were used. It was found that the weak supervisory mechanism played the major role among the four of them. But at end it was clear that the coordination of the four of them resulted in corrupted public tenders.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Economic corruption
  • Public tenders
  • Rents
  • Delphi method
  • AHP. JEL Classification: D72
  • D73
احمدی، فضل‌اله، خدیجه نصیریانی، و پروانه اباذری (1387). «تکنیک دلفی ابزاری در تحقیق»، مجلة ایرانی آموزش در پزشکی، ش 20.
اصغرپور، محمدجواد (1388). تصمیم‌گیری‌های چندمعیاره، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
آندویگ، ینس کریستوفر و اود هلیه فلدشتاد (1388). فساد اقتصادی در جهان، مروری بر تحقیقات معاصر‌، با همکاری اینگه آمونسن، تونه سیسنر، تینا سوریده، تهران: مؤسسة تحقیقاتی تدبیر اقتصاد.
ایمانی جاجرمی، حسین (1379). «‌آشنایی با روش دلفی و کاربرد آن در تصمیم‌گیری»، دوفصلنامة مدیریت شهری، س 1، ش 1.
بایزیدی، ابراهیم، بهنام اولادی، و نرگس عباسی (1389). تحلیل داده‌های پرسش‌نامه‌ای به کمک نرم‌افزار SPSS (PASW)18، تهران: عابد.
بیابانی، غلامحسین و سهراب بهرامی (1390). «تبانی و فساد در معاملات دولتی»، نخستین هم‌اندیشی سراسری نقد و بررسی قانون برگزاری مناقصه‌ها و آیین‌نامه‌های آن، تهران: پژوهشگاه نیرو.
تانزی، ویتو (1378). «مسئلة فساد، فعالیت‌های دولتی و بازار آزاد»، ترجمة بهمن آقایی، اطلاعات سیاسی اقتصادی، ش 149 و 150.
حافظ‌نیا، محمدرضا (1389). مقدمه‌ای بر روش‌شناسی در علوم انسانی، تهران: سمت.
حقانی، فتح‌اله (1379). «بررسی علل اقتصادی فساد مالی در ایران»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، استاد راهنما احمد جعفری صمیمی، دانشگاه مازندران.
حلاج، شهرام (1387). سلسله مباحث بررسی قانون برگزاری مناقصات به همراه قوانین و مقررات مناقصه، گردآوری: علی قره‌داغلی، تهران: مربع آبی.
خضری، محمد (1384 الف). اقتصاد رانت‌جویی، تهران: انتشارات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
خضری، محمد (1384 ب). «تحلیل نهادی فساد اداری»، فصلنامة مطالعات راهبردی، ش 29.
خضری، محمد (1387). «آسیب‌شناسی روش‌های مبارزه با فساد اداری در ایران»، فصلنامة مطالعات راهبردی، س 11، ش 4.
خضری، محمد و محسن رنانی (1383). «رانت‌جویی و هزینه‌های اجتماعی آن»، فصلنامة مفید، ش 45.
دادگر، حسن و غلامعلی معصومی‌نیا (1386). فساد مالی، تهران: کانون اندیشه جوان.
دادگر، یدالله و روح‌الله نظری (1388). «‌بررسی شاخص‌های فساد مالی در ایران و کشورهای برگزیدة جهان»، ماهنامة اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، س 23، ش 11 - 12، شماره پیاپی 264.
دهقان، سعید، بهنام شکرالهی، و خدابخش خدارحمی (1390). «تناقضات، عدم شفافیت و آسیب‌های قانون برگزاری مناقصه‌ها و پیشنهادات در جهت بازنگری و اصلاح»، نخستین هم‌اندیشی سراسری نقد و بررسی قانون برگزاری مناقصه‌ها و آیین‌نامه‌های آن، تهران: پژوهشگاه نیرو.
رجب‌زاده، علی و عادل آذر (1385). تصمیم‌گیری کاربردی، تهران: نگاه دانش.
رُزآکرمن، سوزان (1385). فساد و دولت: علت‌ها، پیامدها و اصلاح، ترجمة منوچهر صبوری، تهران: پردیس دانش.
رهبر، فرهاد، غلامرضا زال‌پور، و فضل‌الله میرزاوند (1381). بازشناسی عارضة فساد مالی، تهران: جهاد دانشگاهی دانشکدة اقتصاد.
شلالوند، عبدالعلی (1377). «اختلاس و فساد اداری، آفت توسعه»، فصلنامة مجلس و پژوهش، ش 25، س 5.
علی‌پور، مهرداد (1389). شناسایی گلوگاه‌های فساد در دستگاه‌های اجرایی استان زنجان، زنجان: استانداری زنجان.
کشوریان مقدم، محمد (1386). «چگونه می‌توان از احتمال وقوع تبانی در مناقصه‌های دولتی کاست»، سایت الف. www.alef.ir.
کمالان، سیدمهدی (1389). قانون برگزاری مناقصات، تهران: کمالان.
کوثری، غزال (1387). «بررسی رابطة فساد، اندازه دولت و درجه باز بودن اقتصاد»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، استاد راهنما محمدعلی خطیب، دانشگاه تهران.
مؤسسة تحقیقاتی تدبیر اقتصاد (1382). فساد مالی و اقتصادی: ریشه‌ها، پیامدها، پیشگیری و مقابله، تهران: بی‌نا.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1390). مجموعه مقالات و نظرات نخستین هم‌اندیشی سراسری نقد و بررسی قانون برگزاری مناقصه‌ها و آیین‌نامه‌های آن.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1382). فصلنامة مجلس و پژوهش، سال 10، ش 39، تهران.
همدمی خطبه‌سرا، ابوالفضل (1387). فساد مالی: علل، زمینه‌ها و راهبردهای مبارزه با آن، تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی.
وفایی، حسن (1384). «فساد مالی در پیمانکاری‌ها؛ اتلاف منابع ملی»، ماهنامة اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، س 19، ش 9 - 10، شماره پیاپی 214.
 Jens Chr. Andvig & Odd-Helge Fjeldstad (2001). Corruption: A Review of Contemporary Research, Norway: Chr. Michelsen Institute.
Matechak, Jason P. (2005). "Washington Fighting Corruption in Public Procurement, Center for International Private Enterprise".
Mbaku, J. M. (1998)."Corruption and Rent Seeking", in The Political Dimention of Economic Growth, S. Borner & M. Paldam (eds.), London: Macmillan.
Rose, Ackerman, S. (2001). Corruption and Government; Causes, Consequences and Reform, Cambridge: Cambridge University Press.
Søreide, Tina (2002). Corruption in Public Procurement, Causes, Consequences and Cures, Norway :Chr. Michelsen Institute.
Tanzi, Vito (1998). "Corruption Around The World, Causes, Consequences, Scope and Cures", IMF Staff Papers, Vol. 45, No. 4, Washington: International Monetary Fund.
Tanzi, Vito & Hamid Davoodi (1997). "Corruption, Public Investment, and Growth at The Welfare State", Public Investment and Growth, Hirofumi Shibata & Toshihiro Ihori (eds.), Tokyo: Investment & Growth.
Transparency International (2006). "Curbing Corruption in Public Procurement", www.transparency.org.
Transparency International (2010). "Corruption and public procurement", www.transparency.org.
Vishny, R. W. & A. Shleifer (1993). "Corruption", The Quarterly Journal of Economics, Vol. 108, No. 3.