بررسی تطبیقی مکتب اقتصاد اسلامی و اقتصاد سرمایه‌داری (کلاسیک)

نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسنده

کارشناس ارشد علوم ‌‌اقتصادی و مدرس دانشگاه یزد

چکیده

بشر در هزارة سوم با انبوهی از تجارب اقتصادی و اجتماعی و یافته‌‌های شگرف علمی به‌دنبال دست‌یابی به سعادت و خوشبختی (زندگی سالم توأم با رفاه، امنیت، و آرامش) است. اما به‌نظر می‌رسد در جوامع سرمایه‌داری پیش‌رفته این هدف نتوانسته است آن‌چنان که باید تحقق یابد. بررسی آمارها و شاخص‌های مرتبط با رفاه، امنیت، و آرامش مانند میزان خودکشی، طلاق، روابط غیراخلاقی، افسردگی، و اعتیاد به روان‌گردان‌ها در کشورهای سرمایه‌داری غربی نشان می‌دهد خلأهایی جدی در زندگی بشر مدرن و دارای رفاه مادی امروز وجود دارد. آن‌چه امروز انسان را با همة توانایی‌ها و تلاش‌های صورت‌گرفته از مسیر سعادت منحرف کرده، ایدئولوژی حاکم بر رفتارها و تصمیم‌‌گیری‌‌های اوست. به‌عبارت دیگر، مکاتب انسان‌ساز رایج در کشورهای غربی، به‌دلیل نداشتن شناخت کامل و صحیح از ابعاد وجودی انسان و پیچیدن نسخه‌‌های رفتاری و هنجاری برای او، انسان را از رسیدن به سعادت و خوشبختی واقعی دور کرده‌‌اند.
هدف در مقالة حاضر بررسی تطبیقی و مقایسة جامع بین دو نمونه از مکتب‌های الهی و ساختة انسان در حوزة علم اقتصاد یعنی مکتب اقتصاد اسلامی و مکتب اقتصاد کلاسیک (به‌عنوان منشأ پیدایش نظام سرمایه‌‌داری غرب) است. در این زمینه با درنظرگرفتن محورهایی چون جهان‌بینی حاکم بر مکتب، فروض در نظر گرفته‌شده از سوی مکتب، تعریف سعادت انسان از دیدگاه مکتب، دامنة آزادی‌ها، مالکیت، و نهادهای تأثیرگذار بر اقتصاد، به‌عنوان عوامل نظری افتراق بین دو مکتب مورد بررسی، مبانی فکری و چهارچوب‌های ساختاری دو مکتب مقایسه شده است و در نهایت با ارائة تصویری از وضعیت شاخص‌های مرتبط با سعادت و خوشبختی نتایج استقرار نظام سرمایه‌داری و اجرای نسخه‌های اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی آن در کشورهای غربی بررسی می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Islamic Economics and Capitalistic Economics

نویسنده [English]

  • میثم کوچک زاده
کارشناس ارشد علوم ‌‌اقتصادی و مدرس دانشگاه یزد
چکیده [English]

 
In the third millennium, man with a great wealth of experiences and scientific findings is searching for prosperity and happiness (a healthy life with security). And yet in the advanced capitalistic societies this goal has not been actualized as intended. Statistics regarding some serious ethical and social problems indicate that there are considerable gaps in the lives of modern man who has reached the material wellbeing.
It seems that with all the attempts that man makes to gain happiness and prosperity the missing element is the proper worldviews and sound guiding ideology. In other words, because of the ignorance of the existential aspects of man and his/her complexities, common ways of thought in the western societies has not led him/her to true happiness and prosperity.
The goal of the present article is to make a comparative study of two ways of thought in the realm of economics: the classic school which is the foundation of modern capitalism, and the school of Islamic economy. Regarding this goal the worldviews, the presuppositions, the definition of human happiness, and the frames of thought of the two schools are explored. At the end, through considering the indicators related to the happiness and prosperity, the outcome of capitalistic system implementation in the western societies will be discussed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic economics
  • Classical Economics
  • Deism
  • utilitarianism
  • gaining God’s contentment
آربلاستر، آنتونی (1367). ظهور و سقوط‌ لیبرالیسم‌ غرب، ترجمة‌ عباس‌ مخبر، تهران: نشر مرکز.
 
بشلر، ژان (1370). خاستگاه‌های‌ سرمایه‌داری، ترجمة‌ رامین‌ کامران، تهران: البرز.
 
تارو، لستر (1376). آیندة‌ سرمایه‌داری، ترجمة‌ عزیز کیاوند، تهران: دیدار.
 
تفضلی، فریدون (1375). تاریخ‌ عقاید اقتصادی، تهران: نشر نی.
 
حسینی، سیدرضا (1382). «‌مفروضات نظریة رفتار مصرف‌‌کننده در اقتصاد اسلامی»، مجلة اقتصاد اسلامی، ش 9.
 
دادگر، یدالله (1378). «نظام‌ سرمایه‌داری‌ از زبان‌ اقتصاددانان‌ سرمایه‌داری»، فصل‌نامة کتاب نقد، س‌ 3، ش‌ 11.
 
رواسانی، شاپور (1373). «نظام اجتماعی ـ انسانی»، مجلة اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، ش 81-82، خرداد و تیر.
 
سبحانی، حسن (1373). نظام‌ اقتصادی‌ اسلام، تهران: مرکز چاپ‌ و نشر سازمان‌ تبلیغات‌ اسلامی.
 
طباطبایی، محمدحسین. تفسیر المیزان، ج 6، قم: جامعة‌ مدرسین‌ حوزة‌ علمیة‌ قم.
 
غنی‌نژاد اهری، موسی (1373). «ظهور اندیشة آزادی‌ و پیوند آن‌ با اقتصاد سیاسی»، ماه‌نامة سیاسی‌ و اقتصادی‌، س 9، ش‌ 3 و 4.
 
غنی‌نژاد اهری، موسی (1376). مقدمه‌ای‌ بر معرفت‌شناسی‌ علم‌ اقتصاد، تهران: مؤ‌سسة‌ عالی‌ پژوهش‌ در برنامه‌ریزی‌ و توسعه.
 
کریمی، مرتضی (1382). «آشنایی با مکتب دئیسم»، نشریة معرفت‌‌، ش 74.
 
گبل، آندره‌ و والتون، بل (1358). سرمایه‌داری‌ در بحران، ترجمة‌ م. سوداگر، تهران: ما.
 
مارکس، کارل (1375). مبانی‌ نقد اقتصاد سیاسی، ج 2، ترجمة‌ باقر پرهام‌ و احمد تدین، تهران: نقش‌ جهان.
 
محمودیان، محمدرفیع (1377). «نگاهی‌ به‌ فلسفة‌ سیاسی‌ مایکل‌ راولز»، ماه‌نامة‌ اطلاعات‌ سیاسی ـ اقتصادی، ش‌ 131-132.
 
مطهری، مرتضی (1359).  مقدمه‌‌ای ‌‌بر جهان‌‌بینی ‌‌اسلامی، تهران: صدرا.
 
مطهری، مرتضی (1369). تکامل‌ اجتماعی‌ انسان، تهران: صدرا.
 
مطهری، مرتضی (1377). جهان‌‌بینی توحیدی، تهران: صدرا.
 
مکارم‌ شیرازی، ناصر و همکاران (1305). تفسیر نمونه، ج 4، تهران: دارالکتب‌ الاسلامیه.
 
میرمعزی، ‌‌سیدحسین (1378). «‌نقدی‌ بر اهداف‌ نظام‌ سرمایه‌داری‌ از دیدگاه‌ اسلام»، فصل‌نامة کتاب نقد، ش 11.
 
نمازی، حسین (1372). «مقایسة‌ تأثیر آموزة‌ خداشناسی‌ در شکل‌گیری‌ اصول‌ نظام‌ اقتصاد اسلام‌ و سرمایه‌داری»‌، نشریة‌ اقتصاد دانشگاه‌ شهید بهشتی، تابستان‌.
 
نمازی، حسین (1374). نظام‌های‌ اقتصادی، تهران: مرکز چاپ‌ و انتشارات‌ دانشگاه‌ شهید بهشتی.
 
هادوى‏نیا، على‏اصغر (1378). «دئیسم و اصول نظام سرمایه‏دارى»، فصل‌نامة کتاب نقد، ش 11.
 
وبر، ‌ماکس (1373). اخلاق‌ پروتستانی‌ و روح‌ سرمایه‌داری، ترجمة‌ عبدالکریم‌ رشیدیان‌ و پریسا منوچهری، تهران: علمی ـ فرهنگی‌.
 
یاسپرس، کارل (1362). آغاز و انجام‌ تاریخ،‌ ترجمة‌ محمود لطفی، تهران: خوارزمی.