درآمدی بر الگوی اسلامی توﺳﻌﮥ اقتصادی

امیری طهرانی, سیدمحمدرضا

درآمدی بر الگوی اسلامی توﺳﻌﮥ اقتصادی

نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسنده

سیدمحمدرضا امیری طهرانی

دانشجوی دکتری فلسفة علم و فناوری، پژوهشکدة مطالعات تطبیقی اقتصاد، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی amiri@ihcs.ac.ir

چکیده

الگوی توسعه در هر کشوری متأثر از پیش‌فرض‌های متافیزیک و هم‌چنین ویژگی‌های زمانی و مکانی است؛‌ و الگوی اسلامی توسعة اقتصادی از این امر مستثنی نیست. این مقاله درصدد است چیستی اهداف و مبانی این الگو را تبیین کند. مسئلة اصلی این مقاله استنتاج پیش‌فرض‌های الگوی اسلامی توسعة اقتصادی از مبانی جهان‌بینی اسلامی، به روش «اصل موضوعه» است. از این ‌رو، ابتدا بر اساس اصل توحید، لوازم مادی تحقق این هدف غاییِ جامعة بشری، یعنی «حق معاش» انسان، تعریف می‌شود؛ سپس به مفهوم عدالت اجتماعی، به ‌عنوان والاترین هدف الگوی پیشرفت، بر ‌اساس حق معاش انسان‌ها پرداخته و چگونگی برقراری توازن اجتماعی ترسیم می‌شود. به ‌منظور بررسی مبانی الگوی توسعه و با توجه به نقش تعیین‌کنندة مبحث فرد و جامعه نخست در پرتو اصل توحید و مفهوم عدالت اجتماعی و به‌ کمک نظریة سیستم‌ها، جایگاه فرد و جامعه نسبت‌ به یک‌دیگر تحلیل و سپس، بر اساس آن، حدود آزادی فردی، مسئولیت جامعه، حقوقی بازار، و قلمرو مداخلة دولت تعریف می‌شود.

طبقه‌بندی JEL : P49.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Introduction to the Islamic Paradigm of Economic Development

نویسنده [English]

سیدمحمدرضا امیری طهرانی

چکیده [English]

The present study explains the quiddity of the goals and basics of Islamic paradigm of economic development based on the fact that the paradigm of development, in any country, is affected by metaphysical defaults and features of time and place. Therefore the main purpose of this study is to induce the presuppositions of Islamic paradigm of economic development from Islamic worldview, using axiomatic methodology. First, based on monotheism the materialistic (physical) requirements of realization of this ultimate goal, i.e. the right of subsistence is defined. Then the concept of social justice, as the highest goal for the paradigm of development is addressed based on the right of subsistence of human beings and social balance. In order to study the basics of Islamic paradigm of development, the relation of individual and society is analyzed using systems theory. Accordingly, then, the limits of individual freedom, society’s responsibility, legal framework of market and the jurisdiction of government’s interference are defined.

کلیدواژه‌ها [English]

Development
Justice
subsistence
individual freedom
market
community’s responsibility
government’s duties

مراجع

قرآن کریم.

ابن‌ خلدون، عبدالرحمن (1362). مقدمة ابن ‌خلدون، ج ‌2، ترجمة محمد پروین گنابادی، تهران: علمی و فرهنگی.

ابن‌ منظور، محمد بن مکرم (1363). لسان‌العرب، قم: ادب‌الحوزه.

اخوان‌الصفا (‌1405 ق). رسائل اخوان‌الصفا و خلان‌الوفاء، ج 1، قم: مکتب ‌الاعلام ‌الاسلامی.

امیری طهرانی، سیدمحمد‌رضا (1389). «‌حق معاش، اصل موضوعة اقتصاد اسلامی»، اقتصاد تطبیقی، س 1، ش 1، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

برتالنفی، لودویگ فون (1366). مبانی، تکامل، و کاربردهای نظریة عمومی سیستم‌ها، ترجمة کیومرث پریانی، تهران: تندر.

الجبعی ‌العاملی، زین‌الدین (‌بی‌تا). الروضة ‌البهیة فی ‌شرح اللمعة ‌الدمشقیة، ج ‌2، بیروت: دارالعالم‌ الاسلامی.

حکیمی، محمد‌رضا و دیگران (1367). الحیاة، ج 2، 3، 5‌، و 6، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

خمینی، روح‌الله (‌1401 ق). تحریر‌الوسیلة، ج 1، بیروت: دارالتعارف.

سن، آمارتیا کومار (1382). توسعه به‌ مثابة آزادی، ترجمة حسن فشارکی، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.

صدر، سیدمحمد باقر (1357). اقتصاد ما، ج ‌2، ترجمة ع. اسپهبدی، تهران: اسلامی.

صدر، سیدمحمد باقر (1375). اقتصادنا، قم: دفتر تبلیغات حوزة علمیة قم.

صدر، سیدمحمد‌باقر (1350). اقتصاد ما، ج 1، ترجمة محمدکاظم موسوی بجنوردی، تهران: اسلامی.

صدر، سیدمحمد‌باقر (‌1359). طرح گستردة اقتصاد اسلامی، ترجمة سیدفخرالدین شوشتری، تهران: کوکب.

طباطبایی، سیدمحمدحسین (1362). المیزان فی‌ تفسیر ‌القران، ج 4، 8‌، و 14، تهران: دارالکتب اسلامیه.

طباطبایی، سیدمحمدحسین (‌1366). اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج 4، تهران: صدرا.

غزالی طوسی، محمد (1361). کیمیای سعادت، ج 1، تهران: علمی و فرهنگی.

فیض‌الکاشانی، محسن (1340). المحجة ‌البیضاء فی تهذیب‌ الاحیاء، ج 3، تهران: مکتبة الصدوق.

مطهری، مرتضی (‌بی‌تا). عدل الهی، تهران: صدرا.

هایامی، یوجیرو (‌1386). اقتصاد توسعه از فقر تا ثروت ملل، ترجمة غلامرضا آزاد ارمکی، تهران: نشر نی.

Abdul Mannan, Muhammad) 1992(‌. ”The Behavior of the Firm and its Objectives in an Islamic Framework“, in Readings in Microeconomics; An Islamic Perspective, Sayyid Tahir et al. (eds.), Selangor: Longman.

Akram Khan, Muhammad (1991). Commodity Exchange and Stock Exchange in an Islamic Economy, in Development and Finance in Islam, Abdul Hassan M. Sadeq et al. (eds.), Selangor: International University Press

Kahf, Monzer (1992 a). ”Market Structure; Free Cooperation“, in Readings in Microeconomics; An Islamic Perspective, Sayyid Tahir et al. (eds.), Selangor: Longman.

Kahf, Monzer (1992 b). ”The Theory of Production“, in Readings in Microeconomics; An Islamic Perspective, Sayyid Tahir et al. (eds.), Selangor: Longman.

Sarkar, Sahotra and Jessica Pfeifer (eds.) (2006). ”The Philosophy of Science“, An Encyclopedia, London & New York: Routledge.

Siddiqi, Muhammad Nejatullah (1992). ”Teaching Economics in an Islamic Perspective“, in Readings in Microeconomics; An Islamic Perspective, Sayyid Tahir et al. (eds.), Selangor: Longman.

Soper, Kate (1981). On Human Needs, Sussex and New Jersey: The Harvester press and Humanities press.