اقتصاد سیاسیِ توسعه صلح‌محور: چارچوبی از مسیری جدید برای توسعه اقتصادی ایران

نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسنده

دانشیار علوم سیاسی، دانشکده حقوق، علوم سیاسی و تاریخ، دانشگاه یزد

10.30465/ce.2022.40330.1760

چکیده

صلح، یکی از اخلاقی‌ترین مفاهیم بشری است و صلح‌سازی هم مساله‌ای است که قرنها، موضوع تامل اندیشمندان حوزه‌های اخلاق و فلسفه بوده است. با این حال، مطالعات متاخر نشان می‌دهند که صلح، نه موضوعی صرفاً اخلاقی بلکه پدیده‌ای با عواید اقتصادی است. این مساله، به خصوص برای کشور ما که با تنش‌های مختلف داخلی و عمدتاً خارجی مواجه است، اهمیت دارد. مقاله حاضر، ضمن بررسی معنای صلح و عواید اقتصادی آن از منظر نظری و تجربی، این موضوع را به بحث می‌گذارد که ایران به‌رغم بهره‌مندی از برخی عواید توسعه اقتصادی در دهه-های اخیر، مدتهاست که هم در تله‌های مختلف اقتصادی گرفتار شده و هم سطح تنشهای داخلی و خارجی کشور افزایش یافته و در نتیجه، نیازمند گذار به مسیر جدیدی از توسعه اقتصادی است. یافته‌های مقاله نشان می‌دهند که برای خروج از تله‌ها و تنگناهای توسعه کشور، «توسعه صلح‌محور» مسیر جایگزین مناسبی است. اینکه چگونه می‌توان توسعه صلح‌محور ساخت، پرسشی است که در بخش پایانی این نوشتار در قالب یک طرح سه گانه تغییر منافع-ایدئولوژی-نهادها، چارچوبی از پاسخ به آن ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Political Economy of "Peace-Oriented Development": a Framework of a New Path for Iran's Economic Development

نویسنده [English]

  • Saeed Attar
Associate Professor of Political Science at Faculty of Law, Political Science and History, Yazd University
چکیده [English]

Peace is one of the most moral human concepts and Peacebuilding is also an issue that has been the subject of reflection by thinkers in the fields of ethics and philosophy for centuries. However, recent studies show that peace is not a purely moral issue but a phenomenon with economic benefits. This is especially important for Iran which is facing various internal and mainly external tensions. By using descriptive-analytical method, the paper examines the meaning of peace and its economic benefits from a theoretical and empirical perspective and then discusses the issue that despite benefiting from some of the benefits of economic development in recent decades, Iran not only has long been caught in various economic traps, but also the level of internal and external tensions has increased, and as a result, needs a transition to a new path of economic development. The results show that "Peace-Oriented Development" is a suitable alternative to get out of the traps and bottlenecks of the country's development. How to build peace-oriented development is a question that is answered in the final section of the paper in the form of a triple plan for changing interests-ideology-institutions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Peace
  • Economic Development
  • Peace-Oriented Development
  • Political Economy
  • Iran JEL Classification: P16
  • O10
  • H11
اسدی­دربندی، طناز (1397). «تاثیر صلح و امنیت بر رشد و توسعه اقتصادی کشورها در شرایط ناشی از جهانی شدن(با تاکید بر رویکرد نوین صلح و توسعه اقتصادی)»، آفاق علوم انسانی. 2 (13). 49-67.
اسماعیل­نیا، علی­اصغر و وصفی اسفستانی، شهرام (1395). «تاثیر امنیت بر رشد اقتصادی در ایران و برخی کشورهای منتخب»، پژوهشنامه اقتصادی. 16 (61). 127-154.
بانک مرکزی. حسابهای ملی سالانه، 1383-1398. در دسترس(فروردین 1401):
https://www.cbi.ir/simplelist/2054.aspx
بانک مرکزی. خلاصه تحولات اقتصادی کشور، 1380-1399. در دسترس(دی­ماه 1400):
https://www.cbi.ir/SimpleList/AnnualReview_fa.aspx
پنتوسُن، یوناس (1398). «سرمایه­داری سوئدی در گذار: بین نئولیبرالیسم و الگوی آلمانی». در: ولفگانگ اشتریک و کالین کراوچ. اقتصاد سیاسی سرمایه­داری مدرن: ترسیم همگرایی و افتراق. ترجمه امیرحسین سادات. تهران: انتشارات شیرازه.
پینکر، استیون (1400). فرشتگان بهتر ذات ما: چرا خشونت کاهش یافته است؟. ترجمه مرتضی مردیها. تهران: انتشارات تمدن علمی.
جمشیدی، محمدحسین (1396). «بررسی و تبیین مقوله صلح در نظریه مدینه المسالمه(شهر صلح) فارابی و نظریه صلح پایدار کانت». جستارهای سیاسی معاصر. 8 (25). 1-28.
خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) (1400). «هزینه تحریم و دورزدن آن چقدر است؟». ایرنا. در دسترس (آبان­ماه 1400):
https://www.irna.ir/news/84321534
رستمی، سارا و فیروزکاه، زری (1399). «زنان و صلح جهانی با تاکید بر صلح­بانان زن سازمان ملل متحد و جامعه زنان ایرانی». جامعه­شناسی سیاسی ایران. 3 (9). 211-244.
زمان­زاده، حمید (1391). «پنج دهه فراز و فرود تولید: بررسی علل رشد پائین و بی­ثبات اقتصاد ایران». فصلنامه تازه­های اقتصاد. 136. 202-204.
ذکایی، محمد (1394). گزارش وضعیت محیط زیست ایران 1383-1392. تهران: انتشارات حفاظت محیط­زیست.
فاضلی، محمد (1400). ایران بر لبه تیغ. تهران: انتشارات روزنه.
فروید، زیگموند (1377). «چرا جنگ؟». در: خِرد در سیاست. ترجمه عزت­الله فولادوند. تهران: طرح نو.
عطار، سعید (1400). «اقتصاد سیاسی در سطح: نقدی بر کتاب اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی». پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه­های علوم انسانی. 21 (4). 207-230.
عطار، سعید (1391). بنیادهای نظری سرمایه اجتماعی (بررسی وضعیت سرمایه اجتماعی در ایران). یزد: انتشارات دانشگاه یزد.
عظیمی، حسین (1383). ایران امروز در آینه مباحث توسعه (برای حل بحرانهای کوتاه و بلندمدت اقتصادی کشور، چه می­توان کرد؟). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
کریسبرگ، لویس و دبلیون دایتون، بروس (1397). از خشونت تا دموکراسی (مقدمه­ای بر حل و فصل منازعات). ترجمه عسگر قهرمان­پور بناب. تهران: نشر جوینده.
کریمی، مهدی (1400). «تبیین الگوی استقرار صلح در اروپای پس از جنگ جهانی دوم»، فصلنامه پژوهشهای روابط بین­الملل. 11 (40). 69-35.
سن، آمارتیا (1381). توسعه به مثابه آزادی. ترجمه حسین راغفر. تهران: انتشارات کویر.
شومپیتر، جوزف آلویس (1395). اندیشه­های اقتصادی والراس، منگر و مارشال. ترجمه حسین فلاحی. تهران: انتشارات آماره.
طاهریان، میلاد و هادی­تبار، اسماعیل (1398). «گذار از جرم­شناسی صلح­ساز به سیاست جنایی صلح­مدار»، آموزه­های حقوق کیفری. 16 (18). 257-288.
علیزاده، هانیه و غفاری، فرهاد (1392). «برآورد اندازه اقتصاد زیرزمینی در ایران و بررسی عوامل موثر بر آن»، فصلنامه اقتصاد مالی. 25 (7). 31-69.
نورث، داگلاس­سی، والیس، جان­جوزف و وینگاست، باری­آر.(1395). خشونت و نظم­های اجتماعی: چهارچوب مفهومی برای تفسیر تاریخ ثبت شده بشر. ترجمه جعفر خیرخواهان و رضا مجیدزاده. تهران: انتشارات روزنه.
نورث، داگلاس­سی، والیس، جان­جوزف و وینگاست، باری­آر.(1394). سیاست، اقتصاد و مسائل توسعه: در سایه خشونت. ترجمه محسن میردامادی و محمدحسین نعیمی پور. تهران: انتشارات روزنه.
موسسه رحمان (1390). گزارش وضعیت اجتماعی ایران (1380-1388). تهران: موسسه رحمان.
موسوی، میرطاهر (1397). آسیب­های اجتماعی و نابرابری (دومین گزارش وضعیت اجتماعی ایران: 1388-1396). جلد دوم. تهران: انتشارات آگاه.
موسوی، میرطاهر (1397). همبستگی اجتماعی و نابرابری (دومین گزارش وضعیت اجتماعی ایران: 1388-1396). جلد یکم. تهران: انتشارات آگاه.
مومنی، فرشاد (1398). «نسبت صلح با علم اقتصاد(در مقیاس­های کشوری و جهانی)»، سومین همایش سالانه انجمن علمی مطالعات صلح ایران «علوم انسانی و اجتماعی وصلح». تهران.
میر، جرالد ام. (1384). «نسل قدیم اقتصاددانان توسعه و نسل جدید». در: جرالد میر و جوزف استیگلیتز، پیشگامان اقتصاد توسعه: آینده در چشم­انداز. تهران: نشر نی.
Alonso, José Antonio and Ocampo, José Antonio (Eds.) (2020). Trapped in the Middle? Developmental Challenges for Middle-Income Countries. Oxford: Oxford University Press.
Billon, Philippe Le (2000). The Political Economy of War: An Annotated Bibliography. London: Overseas Development Institute.

Billon, Philippe Le (2014). Wars of Plunder: Conflicts, Profits and the Politics of Resources. Oxford: Oxford University Press.

Blomberg, Brock and Hess, Gregory D. (2002). "The Temporal Links between Conflict and Economic Activity." Journal of Conflict Resolution. 46 (1). 79-90.
Brinkmann, Ulrich and Nachtwey, Oliver (2013). "Industrial Relations, Trade Unions and Social Conflict in German Capitalism." La Nouvelle Revue du Travail. 22 (3). 1-55.
Coppolaro, L. and McKenzie, F. (2013). A global history of trade and conflict since 1500. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Darvy, John (1995). Coming Out of Violence: Peace Dividends. Northern Ireland: University of Ulster.
Devine, Patricia G., Hamilton, ‎David Lewis and Ostrom, Thomas M. (1994). Social Cognition: Impact on Social Psychology, San Diego: Academic Press.
Dunne, John Paul and Tian, Nan (2016). “Military expenditure and economic growth, 1960–2014.” the Economics of Peace and Security Journal. 11 (2). 50-56.
Elgin, Ceyhun (2020). The Informal Economy: Measures, Causes, and Consequences. New York: Routledge.
Farzanegan, Mohammad Reza (2017). “Can we predict political uprisings?” in The Conversation. Available online at: https://theconversation.com/can-we-predict-political-uprisings-71925> [accessed 8 February 2022].
Farzanegan, Mohammad Reza (2020). “The Economic Cost of the Islamic Revolution and War for Iran: Synthetic Counterfactual Evidence.” Defence and Peace Economics. 31. 129-149.
Gangopadhyay, Partha and Elkanj, Nasser (2016). Analytical Peace Economics: The illusion of war for peace. London and New York: Routledge.
Gill, Indermit S. and Kharas, Homi (2015). "The Middle-Income Trap Turns Ten." Policy Research Working Paper 7403. World Bank. Available online at: https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/22660/The0middle0income0trap0turns0ten.pdf?sequence=1&isAllowed=y> [accessed 1 February 2022].
Gleditsch, Nils Petter, Bjerkholt, Olav, Smith, Ron P., Cappelen, Ådne and Dunne, J. Paul, eds, (1996). The Peace Dividend, Amsterdam: Elsevier.
Hun Yi, Pyong, Ng, Sek Hong and Lansbury, Russell D. (2021). Trade Unions and Labour Movements in the Asia-Pacific Region. New York: Routledge.
Institute for Economics & Peace (2018). “The Economic Value of Peace 2018: Measuring the Global Economic Impact of Violence and Conflict.” Institute for Economics & Peace. Sydney. October. Available online at: http://visionofhumanity.org/reports> [accessed 9 September 2021].
International Alert (2005). "Conflict-sensitive business practice: Guidance for extractive industries." International Alert. London: International Alert. Available online at: https://www.international-alert.org/publications/conflict-sensitive-business-practice-guidance-extractive-industries-en> [accessed 16 July 2021].
International Alert (2015). "Peace Through Prosperity: Integrating peacebuilding into economic development." International Alert. London: International Alert; Available online at: https://www.international-alert.org/sites/default/files/Economy_PeaceThroughProsperity_EN_2015.pdf>[accessed 16 July 2021].
Junne, Gerd and Verkoren, Willemijn (Eds.) (2004). Postconflict Development: Meeting New Challenges. Boulder, CO: Lynne Rienner.
Karatzogianni, Athina (Ed.) (2012). Violence and War in Culture and the Media: Five Disciplinary Lenses. New York: Routledge.
Keynes, John Maynard (1919). The economic consequences of peace. London: Macmillan & Co., Limited.
Keynes, John Maynard (1930). “Economic Possibilities for our Grandchildren.” in Essays in Persuasion. New York:Harcourt Brace, 1932.
Killelea, Steve (2020). Peace in the Age of Chaos: the Best Solution for a Sustainable Future. New South Wales: One Tree Films.
Koubi, Vally (2005). "War and Economic Performance." Journal of Peace Research, 42. 67-82.
Lichtenstein, Nelson (2012). State of the Union: A Century of American Labor. New Jersey: Princeton University Press.
Looney, Robert E. (2007). Iraq's Informal Economy: Reflections of War, Sanctions and Policy Failure. Abu Dhabi: Emirates Center for Strategic Studies and Research.
McKinsey Global Institute (2021). “Opportunity Youth: Imagining a bright future for the next generation.” McKinsey Global Institute. Available online at: https://www.mckinsey.com/middle-east/our-insights/opportunity-youth?cid=other-eml-alt-mip-mck&hdpid=23c6f6f7-0573-429f-a934-339fe449e01e&hctky=12146887&hlkid=79c3807c61e4441991fab27cb51965ae>[accessed 21 June 2021].
Neudorf, Lorne (2017). The Dynamics of Judicial Independence: A Comparative Study of Courts in Malaysia and Pakistan. New York: Springer International Publishing.
North, Douglass C.  (2005). "The Contribution of the New Institutional Economics to an Understanding of the Transition Problem." In: Wider Perspectives on Global Development, Studies in Development Economics and Policy, London: Palgrave Macmillan.
Ostendorf, Julian (2011). Continuties Between Mao Zedong's China and Deng Xiaoping's China. Hamburg: GRIN Verlag.
Sener, Sefer and Schepers, Stefan (Eds.) (2017). Innovation, Governance and Entrepreneurship: How Do They Evolve in Middle Income Countries? New Concepts, Trends and Challenges. New York: Springer International Publishing.
Sener, Sefer, Hacioglu, Volkan and Akdemir, Ali (2017). "Invention and innovation in economic change.Journal of Economics," Finance and Accounting (JEFA). 4 (2).
Shi, Jie (2020). Modeling Peace: Royal Tombs and Political Ideology in Early China. New York: Columbia University Press.
Smith, Ron P. (2000). "Defence Expenditure and Economic Growth." in N.P. Gleditsch, G. Lindgren, N. Mouhleb, S. Smit, and I. de Soysa, eds. Making Peace Pay: A Bibliography on Disarmament and Conversion, Claremont, CA: Regina Books.

Trebilcock, M. J. and Daniels, Ronald J. (2008). Rule of Law Reform and Development: Charting the Fragile Path of Progress. London: Edward Elgar Publishing.

Trondalen, Jon Martin (2011). "Conflict Prevention and Peace Dividends Through Cooperation on Transboundary Water Management in SADC: Achieving Peace Dividends Through the Prevention of Water Conflicts." SADC Secretariat.

Vasquez, John A. (1993). The War Puzzle. Cambridge: Cambridge University Press.
Vernon, Phil (2016). "Bread and Peace: Linking Economic Development with Peacebuilding," GREAT Insights Magazine. 5 (1).

World Bank (2021). "The World Bank in Indonesia." Available online at: https://www.worldbank.org/en/country/indonesia/overview#1; and https://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.NE.ZS?locations=ID> [accessed 5 June 2021].

World Bank (2020). “fragility, and conflict: On the Front Lines of the Fight against Poverty.” World Bank. Available online at: https://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/9781464815409.pdf> [accessed 22 April 2022].

World Bank (2021). “fragility, conflict and violence.” World Bank. Available online at: https://www.worldbank.org/en/topic/fragilityconflictviolence/overview> [accessed 11 June 2021].
World Bank (2011). The World Development Report 2011: Conflict, security, and development. Washington, DC: World Bank.