جهانی شدن اقتصادی؛ امکان یا امتناع گزینه های دیگر (اسلام)

نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسنده

استادیار روابط بین‌الملل دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

جهانی€شدن، نیروی یکپارچه€کننده€ای است که جامعۀ جهانی را به‌سان بافت همگونی در می€آورد. این بافت یکپارچه، از یک‌سو، پدیده€ای اقتصادی و دربردارندۀ گردش سرمایه، انتقال فناوری و تجارت کالا و خدمات است؛ از سوی دیگر، ماهیتی غیراقتصادی دارد که گسترش آراء، عقاید، هنجارها و ارزش€ها را شامل می€شود. با رویکردی تبارشناسی به این پدیده می€توان مشاهده کرد که جهانی€شدن، ریشه در آراء و اندیشه€های مکتب لیبرالیسم دارد و در مواجهه با رقبا یا شرکای فکری و مناطق جغرافیایی مختلف، آثار و پیامدهای متفاوتی نیز در پی داشته است. اگر دوران جنگ سرد و نظام دوقطبی، دورۀ ایدئولوژی€های متضاد و مواجهۀ آن‌ها با یکدیگر بود؛ امروزه با حاکمیت اندیشه و نهادهای لیبرالیستی، سخن از آلترناتیوهای دیگر دشوار است. در این بین، آنچه جهان اسلام و به‌خصوص ایران، در حوزۀ اقتصاد با آن مواجه است؛ اشکال مختلف رویارویی با فضای حاکم متأثر از جهانی‌€شدن اقتصادی لیبرالیستی اعم از مقابله، انطباق، انکار یا الگوبرداری و بومی€سازی جهانی€شدن (globalization) است. در‌ واقع، مسئلۀ اصلی این است که باتوجه به حاکمیت مباحث جهانی€شدن در ابعاد مختلف (از جمله اقتصاد) و ترویج آن از سوی نهادهای سرمایه€دارانه از یک طرف و تجربۀ عملی (practice) کشورهای مختلف جهان در اتخاذ و اجرای اصول و موازین برآمده از آن از طرف دیگر، باعنایت به اینکه «اسلام» در مباحث معرفت€شناسی و هستی€شناسی با «لیبرالیسم» تفاوت€های بنیادینی دارد، آیا صحبت از مدل€های رشد و توسعۀ اسلامی جایز است

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Economic Globalization, Possibility/ Impossibility of Other Alternatives (Islamic Approach)

نویسنده [English]

  • .. ..
...
چکیده [English]

Globalization is an integrative force that unifies the global society. On the one hand, this integrated form is an economic phenomenon which includes capital flow, transfer of technology and trade of goods and services. On the other hand, it has a non-economic nature that includes development of ideas, norms and values. From a genealogical point of view, globalization has its roots in liberalism. Facing other rivals or other intellectual partners and varied geographical regions, it has different effects and consequences. If the period of cold war and bipolar system was of contradicted ideologies, nowadays with the ruling of liberal thought and institutions, it is hard to talk about other alternatives. Meanwhile, the world of Islam and specially our country, Iran, is encountering different forms of the dominant atmosphere affected by a liberal economic globalization. It is using strategies such as countering, adoption, denying or nativization of globalization. The main question is that can we speak of Islamic models of growth and development in respect of privilege of globalization in different aspects (such as economics), its promotion by capitalistic institutions on the one hand, and countries' practical experiment in adoption and exclusion of its principles, on the other hand? We should also note that there are basic differences between Islam and liberalism in epistemological and ontological dimensions. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • globalization
  • Liberalism
  • Islam
  • growth
  • Islamic Development. JEL Classifications: F02
  • F01
اسمیت، استیو و جان بلیس (1383). جهانی€شدن سیاست: روابط بین€الملل در عصر نوین، ترجمۀ ابوالقاسم راه‌چمنی، تهران: ابرار معاصر تهران.
آکسفورد، باری (1378). نظام جهانی، اقتصاد، سیاست وفرهنگ، ترجمۀ حمیرا مشیر‌زاده، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه.امینی، علی‌اکبر (1383). جهانی€شدن و جهانی‌سازی، تهران: نشر دیگر.
سلیمی، حسین (1384). نظریه€های گوناگون دربارۀ جهانی€شدن، تهران: سمت.
سجادی، حمید (1383). اسلام و جهانی‌شدن، تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات.
شاهرودی، محمود [سلسله درس‌گفتارها] (1387). مفاهیم مبنایی اقتصاد اسلامی، اندیشه‌گستر سایپا، ش 83.
عبدالحمید، محسن (1380). جهانی€شدن از منظر اسلامی، هفته‌نامۀ پگاه حوزه، ش 37.
فاکس، جرمی (1381). نوام چامسکی و جهانی‌سازی، ترجمۀ مزدک انوشه، تهران: سازمان چاپ و انتشارات اسلامی.
گروه نویسندگان (1382). بازشناسی لیبرالیسم وجهانی€شدن، تهران: مرکز پژوهش€های اسلامی صدا و سیما.
گیدنز، آنتونی (1378 الف). راه سوم بازسازی سوسیال دموکراسی، ترجمۀ منوچهر صبوری کاشانی، تهران: شیرازه.
گیدنز، آنتونی (1378 ب). تجدد و تشخص، ترجمۀ ناصر موفقیان، تهران: نشر نی.
گل محمدی، احمد (1381). جهانی€شدن: فرهنگ، هویت، تهران: نشر نی.
نهاوندیان، محمد (1383). ما و جهانی€شدن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
هابرماس، یورگن (1380). جهانی€شدن و آیندۀ دموکراسی: منظومۀ پسا‌ملی، ترجمۀ کمال پولادی، تهران: مرکز.
 Albrow, M. (1996). The Global Age, Cambridge Polity Press.   
Gillner, Ernest (1998). Postmodernism Resonance Religion; Columbia University Press.
Gilpin, R. (ed.) (2002). The Rise of American Hegemony, in Two Hegemonies, Patrice Obrien Aldershot, Ash hate publishing.
Held, D. (1999). Global Transformations, Cambridge Polity Press.
Irvin, Martin (2001). Globalization and Syberculture, INET.
Kotz, David (2002). “Globalization and Neoliberalism, Rethinking Marxism”, Journal of Economics, Culture & Society
krasner, S. (2001). Globalization Power and Authority, in American Political Science association Annual Meeting; San Fransisco.
Kruger, Anne (2004). Trade Policies and Developing Nations, New York: Palgrave.
Ohmae, K. (1995). The End of Nation State Rise of Regional Economies; New York: Free Press
Pasha, Mustapha Kamal & Samatra, Ahmad (2003). The Resourance of Islam. In: Janes H. Mitteian (ed), Globalization: Critical Reflections, Baulder.
Robertson, R. (1992). Globalization Social Theory and Global Culture; London: Sage.
UNCTAD (2004). Globalization and Development Facts and Figures; New York: United Nations.