تصمیمات توزیعی و ترجیحات اجتماعی: استخراج منحنی لورنز پیشنهادی (مطالعة موردی: دانشجویان دانشگاه مازندران)

نوع مقاله : علمی-ترویجی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده اقتصاد، مدیریت و حسابداری دانشگاه یزد Habib.ansarysamani@yahoo.com

2 استاد اقتصاد سنجی و آمار اجتماعی بخش اقتصاد دانشگاه مازندران

3 دانشجوی دکتری اقتصاد، دانشگاه مازندران

4 کارشناس ارشد اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

برخی از مکاتب از این دیدگاه دفاع می‌‌کنند که باوجود نابرابری‌‌های ذاتی باید مواهب و تولیدات یک اقتصاد به‌صورت برابر تقسیم شوند. ازطرفی عده‌‌ای از نظریه‌پردازان بر این موضع قرار دارند که عدالت آن است که مواهب به‌نسبت سهم در تولیدات اقتصاد توزیع شوند. هرچند تاریخ جوامع اقتصادی نشان می‌‌دهد هیچ‌یک از این نظرها در واقعیت کاربرد و کارایی نداشته‌‌اند، اکنون عمدة نظریات توزیعی رهیافتی بینابین این دو نظر دارند. برای اقتصاددانان و برنامه‌‌ریزان اجتماعی و سیاسی مهم است که نگرش جامعه را در مورد کارایی و برابری‌طلبی بدانند. این ترجیحات استخراج‌شده می‌‌تواند در طراحی سیستم توزیعی جامعه تعیین‌کننده و مفید باشد. در این پژوهش با استفاده از یکی از ابزارهای اقتصاد رفتاری، بازی‌‌های دیکتاتور (شریک گروهی، شریک ناشناس، مشاهده‌گر، و توزیع دوم)، نگرش نمونه‌‌ای از جامعة دانشجویان دانشگاه مازندران در مورد سهم‌بری عوامل اقتصادی از تولیدات مشترک بررسی شده است، هم‌چنین منحنی لورنز مطلوب استخراج و معرفی شده است. در این بازی‌‌ها در شرایط مختلف (شراکت گروهی، منتفع‌نبودن، و شراکت فردی) از شرکت‌کننده خواسته می‌‌شود تا مبلغ دارایی مشترک گروهی را تقسیم کند. منحنی لورنز و ضریب جینی نتایج فعالیت‌‌های اقتصادی را فقط به‌صورت توزیع درآمد بررسی می‌کند و موارد مهم دیگر در زمینة توزیع را، مثل توزیع فرصت‌‌های منصفانه و توزیع دارایی‌‌های اولیه، درنظر نمی‌‌گیرد. افراد درصورتی که خودشان سهیم باشند، برای تقسیم منافع گروهی بین خود و فردی که می‌شناسند، برابری را به‌منزلة اصلی اخلاقی اجرا می‌‌کنند. درصورتی که اگر فقط تصمیم‌گیرنده باشند و ذی‌نفع نباشند، برابری را به‌منزلة یک ارزش اجتماعی کم‌تر لحاظ می‌‌کنند. احساس نوع‌دوستی در دومین تصمیم مشترک دیده می‌شود. درحالی‌ که در تصمیم اول مشترک این احساس کم‌تر است، همچنین منفعت گروهی باعث تبانی برای افزایش سهم‌‌خواهی از حساب مشترک شده‌‌است. وقتی‌که بازیگران تصمیم گروهی گرفته‌اند، یک تغییر از کارایی‌طلبی به‌سمت تصمیم‌های خودخواهانه مشاهده شد. مقایسة منحنی لورنز با تحلیل تصمیم‌های توزیعی مشاهده‌شده در این تحقیق این دلالت را تأیید و تقویت می‌‌کند؛ در یک جامعه با نابرابری کم، ممکن است نابرابری‌‌ها ناشی از برابری‌طلبی توزیع‌کنندگان یا تصمیم‌های نامنصفانة توزیعی باشد. ضریب جینی پیشنهادشدة تصمیم‌گیرندگان، در شرایط مختلف، متفاوت و در بازة 1/0 - 16/0 است.


 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

تصمیمات توزیعی و ترجیحات اجتماعی: استخراج منحنی لورنز پیشنهادی (مطالعة موردی: دانشجویان دانشگاه مازندران)

نویسندگان [English]

  • حبیب انصاری سامانی 1
  • اسمعیل ابونوری 2
  • هادی کشاورز 3
  • ابراهیم زارع 4
1 استادیار دانشکده اقتصاد، مدیریت و حسابداری دانشگاه یزد Habib.ansarysamani@yahoo.com
2 استاد اقتصاد سنجی و آمار اجتماعی بخش اقتصاد دانشگاه مازندران
3 دانشجوی دکتری اقتصاد، دانشگاه مازندران
4 کارشناس ارشد اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی
چکیده [English]

برخی از مکاتب از این دیدگاه دفاع می‌‌کنند که باوجود نابرابری‌‌های ذاتی باید مواهب و تولیدات یک اقتصاد به‌صورت برابر تقسیم شوند. ازطرفی عده‌‌ای از نظریه‌پردازان بر این موضع قرار دارند که عدالت آن است که مواهب به‌نسبت سهم در تولیدات اقتصاد توزیع شوند. هرچند تاریخ جوامع اقتصادی نشان می‌‌دهد هیچ‌یک از این نظرها در واقعیت کاربرد و کارایی نداشته‌‌اند، اکنون عمدة نظریات توزیعی رهیافتی بینابین این دو نظر دارند. برای اقتصاددانان و برنامه‌‌ریزان اجتماعی و سیاسی مهم است که نگرش جامعه را در مورد کارایی و برابری‌طلبی بدانند. این ترجیحات استخراج‌شده می‌‌تواند در طراحی سیستم توزیعی جامعه تعیین‌کننده و مفید باشد. در این پژوهش با استفاده از یکی از ابزارهای اقتصاد رفتاری، بازی‌‌های دیکتاتور (شریک گروهی، شریک ناشناس، مشاهده‌گر، و توزیع دوم)، نگرش نمونه‌‌ای از جامعة دانشجویان دانشگاه مازندران در مورد سهم‌بری عوامل اقتصادی از تولیدات مشترک بررسی شده است، هم‌چنین منحنی لورنز مطلوب استخراج و معرفی شده است. در این بازی‌‌ها در شرایط مختلف (شراکت گروهی، منتفع‌نبودن، و شراکت فردی) از شرکت‌کننده خواسته می‌‌شود تا مبلغ دارایی مشترک گروهی را تقسیم کند. منحنی لورنز و ضریب جینی نتایج فعالیت‌‌های اقتصادی را فقط به‌صورت توزیع درآمد بررسی می‌کند و موارد مهم دیگر در زمینة توزیع را، مثل توزیع فرصت‌‌های منصفانه و توزیع دارایی‌‌های اولیه، درنظر نمی‌‌گیرد. افراد درصورتی که خودشان سهیم باشند، برای تقسیم منافع گروهی بین خود و فردی که می‌شناسند، برابری را به‌منزلة اصلی اخلاقی اجرا می‌‌کنند. درصورتی که اگر فقط تصمیم‌گیرنده باشند و ذی‌نفع نباشند، برابری را به‌منزلة یک ارزش اجتماعی کم‌تر لحاظ می‌‌کنند. احساس نوع‌دوستی در دومین تصمیم مشترک دیده می‌شود. درحالی‌ که در تصمیم اول مشترک این احساس کم‌تر است، همچنین منفعت گروهی باعث تبانی برای افزایش سهم‌‌خواهی از حساب مشترک شده‌‌است. وقتی‌که بازیگران تصمیم گروهی گرفته‌اند، یک تغییر از کارایی‌طلبی به‌سمت تصمیم‌های خودخواهانه مشاهده شد. مقایسة منحنی لورنز با تحلیل تصمیم‌های توزیعی مشاهده‌شده در این تحقیق این دلالت را تأیید و تقویت می‌‌کند؛ در یک جامعه با نابرابری کم، ممکن است نابرابری‌‌ها ناشی از برابری‌طلبی توزیع‌کنندگان یا تصمیم‌های نامنصفانة توزیعی باشد. ضریب جینی پیشنهادشدة تصمیم‌گیرندگان، در شرایط مختلف، متفاوت و در بازة 1/0 - 16/0 است.

کلیدواژه‌ها [English]

  • اقتصاد رفتاری
  • اقتصاد آزمایشگاهی
  • بازی‌‌های رفتاری
  • عدالت
  • انصاف
  • توزیع درآمد
  • منحنی لورنز
  • دانشگاه مازندران
ارسطو (1371). سیاست، ترجمة حمید عنایت، تهران: شرکت سهامی انتشار.
آربلاستر، آنتونی (1368). ظهور و سقوط لیبرالیسم غرب، ترجمة عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
انصاری سامانی، حبیب (1389). «نسبت میان عدالت و رشد از منظر عدالت استحقاقی و توزیعی»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشکدة اقتصاد دانشگاه مازندران.
پورفرج، علیرضا، حبیب انصاری سامانی، و جمشید ابراهیم‌پور سامانی (1388). «اثر نوآوری بر رابطة میان عدالت و رشد از منظر استحقاقی و توزیعی»، کار و جامعه، ش 116 و 117.
توسلی، محمود و احمد شعبانی (1380). «تحلیلی ساختاری از تأثیر توزیعی معیارهای عملکردی اقتصاد»، علوم انسانی و پژوهشى دانشگاه امام صادق (ع)، ش 13-14.
دورکین، رونالد (1385). «برابری چیست؟»، قسمت اول، ترجمة جمال فتح‌اللهی، فصل‌نامة دین و اقتصاد، س 2، ش 3-4.
دورکین، رونالد (1386). «برابری چیست؟»، قسمت دوم، ترجمة جمال فتح‌اللهی، فصل‌نامة دین و اقتصاد، س 2، ش 5-6.
کانت، ایمانوئل (1369). بنیاد مابعدالطبیعة اخلاق، ترجمة حمید عنایت و علی قیصری، تهران: خوارزمی.
کرک، وایت (1385). «نابرابری و توزیع مجدد درآمد: از ارسطو تا آمارتیاسن»، فصل اول پایان‌نامة دکتری، دانشگاه دوک (2003)، ترجمة محمد اخباری، فصل‌نامة دین و اقتصاد.
گری، جان (1379). فلسفة سیاسی آیزایا برلین یا هایک، ترجمة خشایار دیهیمی، تهران: طرح نو.
میرخلیلی، سید محمدجواد (1382). « بازاندیشی نابرابری»، فصل‌نامة علوم سیاسی مطالعات راهبردی، ش 19.
Allais, Maurice (1953). ‘Le Comportement de l’Homme Rationnel devant le Risque: Critique des Postulats et Axiomes de l’Ecole Americaine’, Econometrica, No. 21.
Aristotle (1982). Ethique de Nicomaqur, Paris: Flammanion.
Blau, Peter M. (1964). Exchange and Power in Social Life, New York: Wiley.
Bolton, Gary E. (1991). ‘A. Comparative Model of Argaining: Theory and Evidence’, The American Economic Review, Desember, Vol. 81, No. 5.
Camerer, Colin F., George Loewenstein, and Matthew Rabin (2004). Advances in Behavioral Economics, Russell Sage Foundation‌,‌ Princeton: Princeton University.
Charness, Gary and Uri Gneezy (2008). ‘What's in a Name? Anonymity and Social Distance in Dictator and Ultimatum Games’, Journal of Economic Behavior and Organization, Vol. 68, No. 1.
Crawford, Vincent, Uri Gneezy and Yuval Rottenstreich (2008). ‘The Power of Focal Points Is Limited: Minute Payoff Asymmetry May Yield Large Coordination Failures,’ American Economic Review, Vol. 98, No. 4.
Dworkin, Ronald (1981) ‘What is Equality? Part 2: Equality of Resources’, Philosophy and Public Affairs, Vol. 10, No. 4.
Ellsberg, Daniel (1961). ‘Risk, Ambiguity and the Savage Axioms’, The Quarterly Journal of Economics, Vol. 75.
Fehr, Emst, Georg Kirchsteiger and Amo Riedl (1993). ‘Does Fairness Prevent Market Clearing? An Experimental Investigation’, The Quarterly Journal of Economics, Vol. 108.
Forsythe, R. et al. (1994). ‘Fairness in Simple Bargaining Experiments’, Games and Economic Behavior, Vol.6, No. 3.
Franciosi, R. et al. (1995). ‘Fairness: Effect on Temporary and Equilibrium Prices in Posted Offer Markets’, Economic Journal, Vol. 105, No. 43.
Frank, Robert H. (2004). What Price the Moral High Ground?, Princeton and Oxford: Princeton University.
Frey, Bruno S., and Iris Bohnet (1995). ‘Institutions Affect Fairness: Experimental Investigations’, Journal of Institutional and Theoretical Economics, Vol. 151, No. 2.
Frohlich, Norman and Joe A. Oppenheimer (1992). Choosing Justice: An Experimental Approach to Ethical Theory, U.S: University of California Press, Berkeley, Los Angeles, Oxford.
Gini, C. (1912) (Italian: Variabilità e mutabilità Variability and Mutability), C. Cuppini, Bologna (Trans),‘ Reprinted in Memorie di metodologica statistica (Ed. Pizetti E, Salvemini, T)’, Rome: Libreria Eredi Virgilio Veschi.
Hoffman, Elizabeth, Kevin McCabe and Vernon Smith (1996). ‘Social Distance and other-Regarding Behavior in Dictator Games’, The American Economic Review, Vol. 86, No. 3.
Homans, G. C. (1958). ‘Social Behavior as Exchange’, American Journal of Sociology, Vol. 63, No. 6.
Kahneman, Daniel and Amos Tversky (1979). ‘Prospect Theory: An Analysis of Decision under Risk’, Econometrica, Vol. 47, No. 2.
Konow, James, Tatsuyoshi Saijo, and Kenju Akai (2009). ‘Morals and Mores: Experimental Evidence on Equity and Equality’, Econpapers.
Konow, James (1996). ‘A Positive Theory of Economic Fairness.’ Journal of Economic Behavior and Organization, Vol. 31, No. 1.
Loewenstein, George (2000). ‘Preference, Behaviour, and Welfare Emotions in Economic Theory and Economic Behavior’, AEA Papers And Proceeding, Vol. 90. No. 2.
Loewenstein, George and Drazen Prelec (1992). ‘Anomalies in Intertemporal Choice: Evidence and an Interpretation’, The Quarterly Journal of Economics.
Markowitz, Harry (1952). ‘The Utility of Wealth’, Journal of Political Economy, Vol. 60, No. 2.
Mill, J. S. (1988). Collected Works, John M. Robson (ed.), Toronto: Univrsity Of Toronto.
Nagel, Thomas (1991). Equality and Partiality, U.S: Oxford University.
Nozick, Robert (1974). Anarchy, State and Utopia, U.S: Basic Books.
Rabin, Matthew (1992). Incorporating Fairness Into Game Theory and Economics, University of California at Berkeley: Department of Economics.
Rawls, J. (1971). A Theory of Justice, U.S: Cambridge, Belknap Press of Harvard University.
Shiller, Robert J., Maxim Boycko and Vladimir Korobov (1991). ‘Popular Attitudes Toward Free Markets: The Soviet Union and United States Compared’, The American Economic Review, Vol. 8, No. 1.
Smith, Adam (1952). The Theory of Moral Sentiments, New York: Prometheus.
Spiegel, Henry William (1991). The Growth of Economic Thought, Durham: Duke University.
Spiegel, M., et al.(1994). ‘Understanding When Agents are Fairmen or Gamesmen’, Games and Economic Behavior, Vol. 7.
Strotz, Robert H. (1955). ‘Myopia and Inconsistency in Dynamic Utility Maximization’, Review of Economic Studies, No. 23.
Thaler, Richard H. and Hersh M. Shefrin (1981). ‘an Economic Theory of Self Control’, J.P.E, No. 89.
Walzer, Michael (1983). Spheres of Justice: A Defense of Pluralism and Equality. New York: Basic Books.