2024-03-29T10:38:23Z
https://economics.ihcs.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=276
بررسی مسائل اقتصاد ایران
2383-0565
2383-0565
1393
1
شماره 1 (شماره پیاپی:1)
بررسی تأثیرات نامتقارن شوکهای قیمت نفت بر متغیرهای کلان اقتصادی ایران
ابراهیم
التجائی
محمد
ارباب افضلی
چکیده اتکای بیش از اندازۀ کشورهای صادرکنندۀ نفت به درآمدهای نفتی و تکپایگی اقتصاد، از نظر اقتصاددانان پدیدهای نامطلوب به شمار میرود. نامطلوببودن این پدیده عمدتاً ناشی از برونزابودن قیمت نفت برای این کشورها و تأثیرات عمیق افزایش یا کاهش ناگهانی قیمت نفت در بازارهای جهانی بر اقتصاد این کشورهاست. در این مقاله، آثار بروز تغییرات پیشبینینشده و برونزا در قیمتهای جهانی نفت، که از آن بهعنوان شوک نفتی یاد میشود، روی چهار متغیر کلان اقتصادی ایران شامل نرخ رشد اقتصادی، نرخ تورم، نرخ رشد مخارج عمرانی دولت و نرخ رشد مخارج جاری دولت، با استفاده از الگوی خودرگرسیون برداری ساختاری طی دورۀ 1369 تا 1387 و مبتنی بر دادههای فصلی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل در خصوص فرضیۀ اصلی تحقیق مبنی بر عدم تقارن تکانههای مثبت و منفی، دلالت بر آن دارد که تأثیرات تکانههای منفی به صورت کاهش رشد اقتصادی به مراتب بیشتر از تأثیرات تکانههای مثبت به صورت افزایش رشد اقتصادی بوده است. همچنین، متغیر نرخ تورم و نرخ رشد مخارج جاری دولت نیز در پاسخ به شوکهای مثبت و منفی، رفتار کاملاً نامتقارن از خود نشان میدهند، بهگونهای که شوک منفی قیمت نفت در مقایسه با شوک مثبت، اثر بیشتری بر این متغیرها دارد. اما، در خصوص متغیر نرخ رشد مخارج عمرانی دولت، نتایج از اثرگذاری بیشتر شوکهای مثبت بر رفتار این متغیر نسبت به شوکهای منفی حکایت دارد.
کلیدواژهها: شوک نفتی
تأثیرات نامتقارن
الگوی واریانس ناهمسانی شرطی GARCH
مدل خودرگرسیون برداری ساختاری
تابع واکنش آنی
تجزیۀ واریانس خطای پیشبینی
2014
08
23
1
26
https://economics.ihcs.ac.ir/article_1265_5d47d00273a6b55bde06af65c269c66b.pdf
بررسی مسائل اقتصاد ایران
2383-0565
2383-0565
1393
1
شماره 1 (شماره پیاپی:1)
حق معاش، اصل موضوعة اقتصاد اسلامی
سیدمحمدرضا امیری طهرانی
امیری طهرانی
چکیده نسبت نظریههای علوم اجتماعی و از آن جمله اقتصاد با مبانی فرهنگی و ارزشی، از موضوعهای بحثانگیز در فلسفة علوم اجتماعی بوده که در نظام آموزش عالی کشور نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله ابتدا به بررسی اجمالی نقش ارزشهای اخلاقی در علم اقتصاد و تحلیل صورتگرا از ساختار علم اقتصاد پرداخته میشود. سپس با معرفی روش اصل موضوعه سعی میشود با کاربست این روش، حق معاش بهعنوان یکی از حقوق اساسی انسان و اصل موضوعة اقتصاد اسلامی، از مبانی جهانبینی اسلام استنتاج شود. سرانجام، اجزا و جوانب حق معاش و نسبت آن با مفاهیم سطح معیشت و تفاوت افراد در رزق و روزی، بر اساس تحلیلی از نظام جامعه از دیدگاه اسلام بررسی میشود.
کلیدواژهها: معاش
اصل موضوعه
اقتصاد اسلامی
سطح معیشت
رزق
نیاز فردی
ضرورت اجتماعی
2014
08
23
27
48
https://economics.ihcs.ac.ir/article_1266_1fb212006ee5a078bb573f21aca30b5a.pdf
بررسی مسائل اقتصاد ایران
2383-0565
2383-0565
1393
1
شماره 1 (شماره پیاپی:1)
نقدی بر توجیهات معاصر پیرامون تفاوت بهرۀ طبیعی از ربا در نگاه اندیشمندان اقتصاد اسلامی
رسول
بخشی دستجردی
سیدعقیل
حسینی
مهدی
محمدی
عبدالمحمد
کاشیان
چکیده برخی از اقتصاددانان مسلمان کوشیدهاند نشان دهند که بهرۀ طبیعی متفاوت از ربا و در نتیجه در اسلام تأیید شده است و از این حیث اساساً تفاوتی بین نظام اقتصادی سرمایهداری و نظام اقتصادی اسلام نیست. این دسته از اقتصاددانان معتقدند که در صورت نبود بهرۀ طبیعی، سازوکار تخصیص منابع ابتر میماند؛ ضمن آنکه ارزش مازاد در قرارداد اجاره و دیگر عقود اسلامی را نمیتوان توضیح داد. از نظر آنان، مشروعیت تفاوت قیمت در بیع نسیه، خود دلیلی بر عقلی و مشروعبودن ارزش زمانی پول و نرخ بهرۀ طبیعی در نظام اقتصادی اسلام است. در این مطالعه قصد بر آن است که دیدگاه نظری مذکور بررسی و نقد شود. فرضیۀ اصلی تحقیق این است که بین بهرۀ طبیعی و ربا تفاوت ماهوی وجود ندارد. نتیجۀ بررسی این فرضیه، تأیید نبودِ تفاوت بین بهرۀ طبیعی و ربا است؛ همچنین، قرارداد اجاره ماهیتاًً متفاوت از قرارداد رباست و دلیل اختلاف قیمت در بیع نسیه نه بهخاطر ترجیح زمانی، بلکه به دلیل فاصلهای است که بین خرید و فروش ایجاد میشود.
کلیدواژهها: بهرۀ طبیعی
ربا
اجاره
بیع نسیه
ترجیح زمانی
2014
08
23
49
80
https://economics.ihcs.ac.ir/article_1267_d17235f3c1bcb76a08829d28e82109c3.pdf
بررسی مسائل اقتصاد ایران
2383-0565
2383-0565
1393
1
شماره 1 (شماره پیاپی:1)
درآمدی بر عوامل افول و نوزایش جامعهشناسی اقتصادی
عباس
حاتمی
چکیده جامعهشناسی اقتصادی از زمان پیدایش در اواخر دهۀ 1890 تا دورۀ معاصر تحولات چشمگیری داشته است. جامعهشناسان اقتصادی این تحولات را در قالب سه دورۀ زمانی دستهبندی کردهاند: 1890 تا اواخر 1920 یا دورۀ ظهور، 1930 تا 1960 یا دورۀ افول، و پس از دهۀ 1970 یا دورۀ نوزایش جامعهشناسی اقتصادی. درحالیکه این دستهبندی در جامعهشناسی اقتصادی تاحدی مرسوم است، بحث دربارۀ علل و عوامل افول و نوزایش یا وجوه تبیینی جامعهشناسی اقتصادی نامشخص و نیازمند بررسی دیده شده است. در این مقاله، با تمرکز بر همین نیاز، اولاً علل افول و نوزایش جامعهشناسی اقتصادی بررسی و در این باره در حوزههای گوناگون بحث شده، ثانیاً در فرایند این بررسی مشخص شده که افول و نوزایش جامعهشناسی اقتصادی اساساً برایند یا نتیجۀ پررنگ و کمرنگشدن مرزبندیهای میان اقتصاد و جامعهشناسی بوده، ثالثاً از طریق همین موضوع بر این ایدۀ کلیدی تأکید شده است که در جامعهشناسی اقتصادی مرزبندیهای میان جامعهشناسی و اقتصاد را نباید ازپیش تعیینشده، ثابت و مشخص بلکه برعکس باید متغیر، انعطافپذیر و تاریخمند دانست.
کلیدواژهها: جامعهشناسی
اقتصاد
جامعهشناسی اقتصادی کلاسیک
جامعهشناسی اقتصادی جدید
2014
08
23
81
107
https://economics.ihcs.ac.ir/article_1268_353879399655aad39ecc6788e90bcb92.pdf
بررسی مسائل اقتصاد ایران
2383-0565
2383-0565
1393
1
شماره 1 (شماره پیاپی:1)
بررسی پیوند بین اقتصاد کلاسیک و نئوکلاسیک
سیدابراهیم
حسینینسب
بهروز
نیک آمیز
چکیده از دهۀ 1890 میلادی، علم اقتصاد با عنوان نئوکلاسیک یاد شده است. بهطور دقیقتر، اقتصاد سیاسی کلاسیک به اقتصاد نئوکلاسیک تغییر نام داده است. ابداع اصطلاح نئوکلاسیک در سیر تاریخ اندیشۀ اقتصادی کاربرد وسیعی را ایجاد کرده است و افراد متعددی چنین اصطلاحی را به کار بردهاند. از آنجایی که مارشال در تعیین یا اثبات پیوستگی میان اقتصاد نهاییگرایی با اقتصاد سیاسی کلاسیک نسبت به دیگر بنیانگذاران مشتاقتر بود، او در پس ریشۀ اصطلاح نئوکلاسیک قرار دارد. مارشال درصدد بود نوعی پیوند و پیوستگی را میان اقتصاد نهاییگرایی و کلاسیک نشان دهد. بالاتر از آن، مارشال در تلاش بود که نشان دهد اقتصاد نئوکلاسیک تداوم اقتصاد سیاسی کلاسیک است. در این مقاله با استفاده از مستندات کتابخانهای و روش تحلیلی ـ توصیفی نشان خواهیم داد چنین انتسابی (نئوکلاسیک) به مفهوم پیوستگی میان اقتصاد کلاسیک و نهاییگرایی و به معنای ادامۀ راه کلاسیک، صحیح نیست. از همین رو، با رجوع به نظریات ارزش و توزیع، عدم پیوستگی بین نظریات ارزش و توزیع کلاسیک، نهاییگرایی و مارشال را نشان خواهیم داد. همچنین، با اشاره به دیگر وجوه متمایز کلاسیکها و نئوکلاسیکها، بر نادرستبودن چنین انتسابی تأکید خواهیم کرد.
کلیدواژهها: اقتصاد کلاسیک
اقتصاد نهاییگرایی
اقتصاد نئوکلاسیک
نظریۀ ارزش
نظریۀ توزیع
آلفرد مارشال
2014
08
23
109
131
https://economics.ihcs.ac.ir/article_1269_5dab95d5a72d7a5a56a37ca5abbeeb68.pdf
بررسی مسائل اقتصاد ایران
2383-0565
2383-0565
1393
1
شماره 1 (شماره پیاپی:1)
اقتصاد اسلامی، تخصیص درآمد و رفتار مصرفی
سیدسجاد
علمالهدی
عبدالعظیم
آق آتابای
چکیده مصرف بخش عمدهای از مباحث اقتصادی را به خود اختصاص داده است که این خود حاکی از اهمیت آن در عرصة اقتصاد است. یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار در نحوة مصرف، درآمد است، از این رو این مقاله تلاش دارد رفتار مصرفکننده و چگونگی تخصیص درآمد در اقتصاد اسلامی را مورد بررسی قرار دهد. با توجه به اینکه ملاک رفتار عقلایی در اقتصاد اسلامی، تطابق آن با معیارها و ارزشهای اسلامی است، این مقاله نشان میدهد که هدف مصرفکننده در جامعة اسلامی حداکثرکردن رضایت خداوند است و با توجه به این هدف درآمد خود را در سه حوزة مخارج مصرفی، مخارج مشارکت اجتماعی (انفاق فی سبیلالله) و مخارج سرمایهگذاری تخصیص میدهد. الگوی تخصیص درآمد در اقتصاد اسلامی کارکردهای اقتصادی مهمی همچون کاهش فقر و بهبود توزیع درآمد، افزایش کارایی بازار، رشد اقتصادی، تعدیل نوسانات اقتصادی، افزایش سطح رفاه عمومی، عدم تخریب محیط زیست و ... دارد. بنابراین اگر فرد فرد اعضای جامعة اسلامی با توجه به دستورات قرآن کریم و پیامبر اکرم (ص) و ائمة اطهار (ع)، خود را ملزم به رعایت احکام و دستورات دین مبین اسلام بنمایند (رعایت مواردی چون؛ حرمت اسراف، و تبذیر، حرمت اتلاف، حرمت اتراف و ...) ـ جامعة اسلامی به رشد و بالندگی و سرافرازی در برابر جوامع غیر اسلامی خواهد رسید.
کلیدواژهها: رفتار عقلایی
نظریة رفتار مصرفکننده
تخصیص درآمد
انسان اقتصادی
انسان اسلامی
مصرفکنندة مسلمان
2014
08
23
133
159
https://economics.ihcs.ac.ir/article_1270_a07495009d0a6f5954f2c39fa20449ed.pdf
بررسی مسائل اقتصاد ایران
2383-0565
2383-0565
1393
1
شماره 1 (شماره پیاپی:1)
تبیین آیندۀ اقتصاد ایران: تطبیق چهارچوب نظری نهادگرایی جدید با الگوی مبتنی بر سناریو
فرشاد
مؤمنی
سعید
نایب
چکیده هدف از نگارش این مقاله، ارائۀ تبیینی از آیندۀ اقتصاد ایران است. مهمترین ویژگی مقاله، بهرهگیری از چهارچوب نظری نهادگرایی جدید و تطبیق آن با یک الگوی مبتنی بر سناریو است. بر این اساس، فناوری مفهوم کلیدی توضیحدهندۀ ماهیت توسعه است و کارامدی ساختار حقوق مالکیت علت موفقیت یک اقتصاد ملی در حوزۀ فناوری. در این زمینه تلاش شده است در چهارچوب دستگاه نظری نهادگرایی جدید، ازطریق الزامات مربوط به تغییر در ساختار حقوق مالکیت و از مسیر تغییرات نهادی، تصویری از آیندۀ اقتصاد ایران ارائه شود. در الگوی مبتنی بر سناریو چنین بیان شده که هرگونه تغییر در ساختار حقوق مالکیت با هدف ارتقای فناوری، نیازمند توانایی اقتصاد ملی در پرداخت هزینههای تغییرات نهادی است؛ هزینههایی که ناشی از بازدهی صعودی ماتریس نهادی است؛ به عبارت دیگر، برندگان ماتریس نهادی باید توانایی پرداخت چنین هزینهای را داشته باشند. در چنین مسیری، کارامدی نظام قضایی و کنترل سیاسی اقتصادی نظامیان شاخص راهنمای حرکت است؛ و بهنظر میرسد روندها در اقتصاد ایران بهگونهای است که هزینههای تغییر ساختار حقوق مالکیت بهمنظور ارتقای فناوری درحال افزایش است.
کلیدواژهها: آیندهنگری
نهادگرایی جدید
فناوری
ساختار حقوق مالکیت
سناریوسازی
2014
08
23
161
195
https://economics.ihcs.ac.ir/article_1271_46e8a3cfedd8ca564495998e2f1779ca.pdf